Τι νεότερο

Ενημερωθείτε για τις πιο πρόσφατες επιστημονικές μελέτες από τα εγκυρότερα περιοδικά Καρδιολογίας.

Διακαθετηριακή Edge-to Edge Επιδιόρθωση για Ανεπάρκεια Τριγλώχινας

- Απρίλιος 2023 -

Οι ασθενείς με ανθεκτική συμπτωματική σοβαρή ανεπάρκεια τριγλώχινας (TR) μπορεί να ωφεληθούν από την παρέμβαση σε αυτή τη βαλβίδα, αλλά η χειρουργική επέμβαση στην τριγλώχινα ενέχει υψηλό διεγχειρητικό κίνδυνο.

Σε μία μελέτη ανοικτής ταυτότητας (open-label) στην οποία 350 συμπτωματικοί ασθενείς με σοβαρή TR τυχαιοποιήθηκαν σε διακαθετηριακή edge-to edge επιδιόρθωση (TEER) ή χρόνια φαρμακευτική αγωγή, η πρώτη ομάδα παρουσίασε βελτίωση της ποιότητας ζωής και μείωση της σοβαρότητας της TR, αλλά χωρίς διαφορά στον κίνδυνο θανάτου ή νοσηλείας [1].

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η TEER μπορεί να αποτελεί μία λιγότερο επεμβατική εναλλακτική επιλογή έναντι της χειρουργικής επέμβασης στην τριγλώχινα σε συμπτωματικούς ασθενείς με σοβαρή TR. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ διατίθενται πλέον συσκευές για TEER της TR.

[1] Sorajja P, Whisenant B, Hamid N, Naik H, Makkar R, Tadros P, Price MJ, Singh G, Fam N, Kar S, Schwartz JG, Mehta S, Bae R, Sekaran N, Warner T, Makar M, Zorn G, Spinner EM, Trusty PM, Benza R, Jorde U, McCarthy P, Thourani V, Tang GHL, Hahn RT, Adams DH, TRILUMINATE Pivotal Investigators. N Engl J Med. 2023.

Η Συνεισφορά της Φλεγμονής στον Καρδιαγγειακό Κίνδυνο στους Ασθενείς που Λαμβάνουν Στατίνη

- Απρίλιος 2023 -

Στους ασθενείς που ενδείκνυταιστατινοθεραπεία, τα φάρμακα αυτά ασκούν αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά ενδέχεται να μην εξαλείφουν πλήρως τη φλεγμονή, η οποία μπορεί να συνεισφέρει στην εμφάνιση αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου.

Σε μία ανάλυση που συμπεριέλαβε περισσότερους από 31.000 ασθενείς από τρεις κλινικές μελέτες που αφορούσαν τη στατινοθεραπεία, παρατηρήθηκε στενή συσχέτιση ανάμεσα στα προ θεραπείας επίπεδα της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης υψηλής ευαισθησίας (hs-CRP), ενός βιοδείκτη εναπομείναντος κινδύνουλόγω φλεγμονής, και στα μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα [1]. Κατά αντιπαραβολή, δεν παρατηρήθηκε καμία συσχέτιση ανάμεσα στα προ θεραπείας επίπεδα της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL), ενός βιοδείκτη εναπομείναντος κινδύνου λόγω χοληστερόλης, και στα μείζονα καρδιαγγειακάσυμβάματα, ενώ η συσχέτιση της LDL με την καρδιαγγειακή θνησιμότητα ήταν ασθενής.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι στους ασθενείς που λαμβάνουν στατινοθεραπεία, η εναπομείνασα φλεγμονή μπορεί να αποτελεί ισχυρότερο προβλεπτικό παράγοντα μελλοντικών καρδιαγγειακών συμβαμάτων από ότι η LDL.

[1] Inflammation and cholesterol as predictors of cardiovascular events among patients receiving statin therapy: a collaborative analysis of three randomised trials. Ridker PM, Bhatt DL, Pradhan AD, Glynn RJ, MacFadyen JG, Nissen SE, PROMINENT, REDUCE-IT, and STRENGTH Investigators. Lancet. 2023;401(10384):1293.

Απονεύρωση Νεφρικών Αρτηριών σε Μη Αντιμετωπιζόμενους Ασθενείς με Υπέρταση

- Μάρτιος 2023 -

Η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών μειώνει την αρτηριακή πίεση (ΑΠ) σε ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση.

Σε μία ελεγχόμενη με εικονική επέμβαση μελέτη (RADIANCE ΙΙ), περισσότεροι από 200 ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση χωρίς αγωγή, η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών με υπερήχους μείωσε την 24ωρη περιπατητική πίεση κατά 6/4mm Hg εντός διμήνου συγκριτικά με την εικονική επέμβαση και αύξησε το ποσοστό επίτευξης της ΑΠ-στόχου [1].

Τα ευρήματα αυτά, όπως και εκείνα άλλων μελετών, καταδεικνύουν ότι η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης σε υπερτασικούς ασθενείς.

[1] Endovascular Ultrasound Renal Denervation to Treat Hypertension: The RADIANCE II Randomized Clinical Trial. Azizi M, Saxena M, Wang Y, Jenkins JS, Devireddy C, Rader F, Fisher NDL, Schmieder RE, Mahfoud F, Lindsey J, Sanghvi K, Todoran TM, Pacella J, Flack J, Daemen J, Sharp ASP, Lurz P, Bloch MJ, Weber MA, Lobo MD, Basile J, Claude L, Reeve-Stoffer H, McClure CK, Kirtane AJ, RADIANCE II Investigators and Collaborators. JAMA. 2023;329(8):651.

Θεραπευτική Αδράνεια Σε Ηλικιωμένους με Μη Ελεγχόμενη Αρτηριακή Πίεση

- Μάρτιος 2023 -

Η θεραπευτική αδράνεια, δηλαδή η αδυναμία των ιατρών να κλιμακώσουν την αντιϋπερτασική αγωγή, όταν η αρτηριακή πίεση αυξάνεται ή οι τιμές της ξεπερνούν τους θεραπευτικούς στόχους, συμβάλλει σημαντικά στα χαμηλά ποσοστά ελέγχου της υπέρτασης σε αυτόν τον πληθυσμό.

Μία μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη εξέτασε τα ποσοστά έναρξης αντιϋπερτασικής αγωγής (ή κλιμάκωσής της) σε ηλικιωμένους ασθενείς που διαβιούν στις ΗΠΑ και πραγματοποίησαν μία επίσκεψη στον ιατρό τους κατά την οποία διαπιστώθηκε ότι η ΑΠ τους ήταν υψηλότερη από το στόχο (σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας) [1]. Το 2018, ενδεδειγμένη έναρξη αντιϋπερτασικής αγωγής σε ασθενείς που δεν ελάμβαναν αντιϋπερτασικά φάρμακα καταγράφηκε σε λιγότερο από το 20% των επισκέψεων, και ενδεδειγμένη προσθήκη αντιϋπερτασικού φαρμάκου σε ασθενείς που ελάμβαναν αντιϋπερτασικά φάρμακα καταγράφηκε σε λιγότερο από το 10% των επισκέψεων.

Τα δεδομένα αυτά καταδεικνύουν μία μείωση στη συνταγογράφηση συγκριτικά με τα δεδομένα του 2008. Αυτό σημαίνει ότι η θεραπευτική αδράνεια εξακολουθεί να αποτελεί μείζον εμπόδιο για τον έλεγχο της υπέρτασης.

[1] Trends in Blood Pressure Treatment Intensification in Older Adults With Hypertension in the United States, 2008 to 2018. Chiu N, Chiu L, Aggarwal R, Raber I, Bhatt DL, Mukamal KJ. Hypertension. 2023;80(3):553. 

Πρώιμη Χειρουργική Αντικατάσταση Βαλβίδας έναντι Συντηρητικής Αντιμετώπισης για Ασυμπτωματική Σοβαρή Στένωση Αορτικής Βαλβίδας

- Μάρτιος 2023 -

Οι επιλογές αντιμετώπισης για τους ασθενείς με ασυμπτωματική σοβαρή στένωση αορτικής βαλβίδας περιλαμβάνουν τη χειρουργική αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας (SAVR), τη διακαθετηριακή εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) και τη συντηρητική αντιμετώπιση.

Σε μία μετα-ανάλυση δύο τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών και 10 μελετών παρατήρησης (συνολικά > 4.000 ασθενείς), που σύγκριναν την πρώιμη SAVR με τη συντηρητική αντιμετώπιση, η πρώιμη SAVR συσχετίστηκε με μικρότερη ολική και καρδιαγγειακή θνησιμότητα καθώς και με λιγότερες νοσηλείες για καρδιακή ανεπάρκεια [1].

Οι κίνδυνοι για έμφραγμα μυοκαρδίου και εγκεφαλικό επεισόδιο ήταν παρόμοιοι και με τις δύο μεθόδους αντιμετώπισης. Τα ευρήματα αυτά συνηγορούν υπέρ της πρώιμης SAVR σε επιλεγμένους ασθενείς με ασυμπτωματική σοβαρή στένωση αορτικής βαλβίδας.

[1] Early surgical intervention versus conservative management of asymptomatic severe aortic stenosis: a systematic review and meta-analysis. Costa GNF, Cardoso JFL, Oliveiros B, Gonçalves L, Teixeira R. Heart. 2023;109(4):314.

Πενταετείς Εκβάσεις της Διακαθετηριακής Επιδιόρθωσης Μιτροειδούς Βαλβίδας για Δευτεροπαθή Ανεπάρκεια Μιτροειδούς

- Μάρτιος 2023 -

H διακαθετηριακή επιδιόρθωση με τεχνική edge-to-edge (TEER) μετριάζει την ανεπάρκεια μιτροειδούς (MR), αλλά η διάρκεια του κλινικού οφέλους δεν έχει αποσαφηνιστεί.

Οι πενταετείς εκβάσεις δημοσιεύτηκαν πρόσφατα από μία τυχαιοποιημένη μελέτη που σύγκρινε την TEERμε την απλή φαρμακευτική αγωγήσε περισσότερους από 600 ασθενείς με μέτρια προς σοβαρή ή σοβαρή (3+ ή 4+) δευτεροπαθή MR και συμπτωματική καρδιακή ανεπάρκεια παρά τη μέγιστη φαρμακευτική αγωγή [1,2]. Στα πέντε έτη, η TEER μείωσε την ολική θνησιμότητα και τις νοσηλείες για καρδιακή ανεπάρκεια συγκριτικά με την απλή φαρμακευτική αγωγή.

Για επιλεγμένους ασθενείς με μέτρια προς σοβαρή ή σοβαρή δευτεροπαθή MR που παραμένουν συμπτωματικοί παρά τη βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή, οι ειδικοί συνιστούν TEER.

[1] Transcatheter Mitral-Valve Repair in Patients with Heart Failure. Stone GW, Lindenfeld J, Abraham WT, Kar S, Lim DS, Mishell JM, Whisenant B, Grayburn PA, Rinaldi M, Kapadia SR, Rajagopal V, Sarembock IJ, Brieke A, Marx SO, Cohen DJ, Weissman NJ, Mack MJ, COAPT Investigators. N Engl J Med. 2018;379(24):2307. 
[2] Five-Year Follow-up after Transcatheter Repair of Secondary Mitral Regurgitation. Stone GW, Abraham WT, Lindenfeld J, Kar S, Grayburn PA, Lim DS, Mishell JM, Whisenant B, Rinaldi M, Kapadia SR, Rajagopal V, Sarembock IJ, Brieke A, Marx SO, Cohen DJ, Asch FM, Mack MJ, COAPT Investigators N Engl J Med. 2023.

Αυξημένα Καρδιαγγειακά Συμβάματα σε Μαύρες Γυναίκες με Ισχαιμία χωρίς Αποφρακτική Στεφανιαία Νόσο

- Μάρτιος 2023 -

Οι μαύρες γυναίκες με ισχαιμία χωρίς αποφρακτική στεφανιαία νόσο (ischemia with no obstructive coronary arteries, INOCA) παρουσιάζουν υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο και πιο άτυπα συμπτώματα που οδηγούν σε καθυστερημένη διάγνωση και αντιμετώπιση, συγκριτικά με γυναίκες άλλων φυλών και εθνικοτήτων.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε σχεδόν 600 γυναίκες με INOCA, το 17% από τις οποίες ήταν μαύρες, διαπιστώθηκε ότι οι τελευταίες διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο για μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα και παρουσίαζαν υψηλότερη καρδιαγγειακή θνησιμότητα συγκριτικά με τις γυναίκες άλλων φυλών και εθνικοτήτων [1].

Η διαφορά αυτή μπορεί να εξαλειφθεί μέσω εκπαίδευσης των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας για τα συμπτώματα, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση της INOCA.

1] Long-Term Adverse Outcomes in Black Women With Ischemia and No Obstructive Coronary Artery Disease: A Study of the WISE (Women's Ischemia Syndrome Evaluation) Cohort. Luu JM, Malhotra P, Cook-Wiens G, Pepine CJ, Handberg EM, Reis SE, Reichek N, Bittner V, Wei J, Kelsey SF, Sailaja Marpuri R, Sopko G, Bairey Merz CN. Circulation. 2023;147(7):617.

Επίπτωση και Προβλεπτικοί Παράγοντες της Ηπατοπάθειας που Σχετίζεται με την Επέμβαση Fontan

- Φεβρουάριος 2023 -

Η επέμβαση Fontan είναι μία παρηγορητική μέθοδος που χρησιμοποιείται στους ασθενείς με λειτουργική ή ανατομική μονήρη κοιλία (φαινόμενο γνωστό και ως μονοκοιλιακή καρδιά). Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε επέμβαση Fontan κινδυνεύουν από ηπατοπάθεια, αλλά τα διαθέσιμα δεδομένα για την επίπτωση και τους παράγοντες κινδύνου αυτής της επιπλοκής είναι λίγα.

Σε μία αναδρομική μελέτη που συμπεριέλαβε περισσότερους από 1.000 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε Fontan, διαπιστώθηκε ότι στο 1% αυτών εκδηλώθηκε ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα και στο 13% αυτών κίρρωση, 20 χρόνια μετά την επέμβαση.[1] Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κίρρωσης ή ηπατοκυτταρικού καρκινώματος ήταν η υψηλή κεντρική φλεβική πίεση και η σοβαρή ανεπάρκεια των κολποκοιλιακών βαλβίδων.

Τα δεδομένα αυτά παρέχουν δυνητικούς στόχους για παρακολούθηση και πρόληψη της εν λόγω ηπατοπάθειας.

[1] Predictors of liver cirrhosis and hepatocellular carcinoma among perioperative survivors of the Fontan operation. Inuzuka R, Nii M, Inai K, Shimada E, Shinohara T, Kogiso T, Ono H, Otsuki SI, Kurita Y, Takeda A, Hirono K, Takei K, Yasukohchi S, Yoshikawa T, Furutani Y, Shinozaki T, Matsuyama Y, Senzaki H, Tokushige K, Nakanishi T. Heart. 2023;109(4):276. Epub 2023 Jan 27.

Αλλαγές στην Αγωγή της Καρδιακής Ανεπάρκειας σε Ασθενείς με Πρόσφατη Νοσηλεία για Καρδιακή Ανεπάρκεια

- Φεβρουάριος 2023 -

Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια (HF) ωφελούνται από τη βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή, αλλά δεν είναι σαφές εάν οι ασθενείς με πρόσφατη νοσηλεία για HF μπορούν να ανεχτούν άμεσες αλλαγές στο θεραπευτικό τους σχήμα.

Σε μία μελέτη στην οποία σχεδόν 1.100 ασθενείς με πρόσφατη νοσηλεία για HF τυχαιοποιήθηκαν σε αγωγή υψηλής έντασης (κλιμάκωση αγωγής έως το 100% των συνιστώμενων δόσεων εντός 2 εβδομάδων από το εξιτήριο συν κλινική επιτήρηση) ή στην καθιερωμένη αγωγή, η πρώτη ομάδα είχε περισσότερες πιθανότητες να επιτύχει τις συνιστώμενες δόσεις των κύριων φαρμάκων για την καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης (π.χ. σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη και β-αποκλειστές) καθώς και μικρότερο κίνδυνο επανεισαγωγής στο νοσοκομείο εντός 180 ημερών [1].

Αν και σε γενικές γραμμές οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν πιο συχνές στην ομάδα της αγωγής υψηλής έντασης, η συχνότητα των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες. Σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς που έχει προγραμματιστεί η έξοδός τους από το νοσοκομείο και που μπορούν να παρακολουθούνται τακτικά σε εξωτερική βάση, μπορούν να προστίθενται φάρμακα για την HF ή η δόση τους να αυξάνεται μέχρι να επιτευχθούν οι συνιστώμενες δόσεις.

[1] Safety, tolerability and efficacy of up-titration of guideline-directed medical therapies for acute heart failure (STRONG-HF): a multinational, open-label, randomised, trial. Mebazaa A, Davison B, Chioncel O, Cohen-Solal A, Diaz R, Filippatos G, Metra M, Ponikowski P, Sliwa K, Voors AA, Edwards C, Novosadova M, Takagi K, Damasceno A, Saidu H, Gayat E, Pang PS, Celutkiene J, Cotter G. Lancet. 2022;400(10367):1938.

Χλωροθαλιδόνη έναντι Υδροχλωροθειαζίδης στις Καρδιαγγειακές Εκβάσεις

- Ιανουάριος 2023 -

Τα θειαζιδικά παράγωγα, όπως η χλωροθαλιδόνη, διαθέτουν μεγαλύτερη αντιυπερτασική αποτελεσματικότητα από την υδροχλωροθειαζίδη (HCZT), και στους ασθενείς με υπέρταση συνιστάται η χρήση ενός θειαζιδικού παράγωγου αντί της HCZT.

Σε μία μελέτη που σύγκρινε τις επιδράσεις αυτών των παραγόντων, περισσότεροι από 13.000 άντρες βετεράνοι ηλικίας ≥ 65 ετών με μη ελεγχόμενη υπέρταση παρά τη λήψη 25 mg HCZT κατά μόνας ή σε συνδυασμό με άλλους αντιυπερτασικούς παράγοντες, τυχαιοποιήθηκαν σε συνέχιση της HCZT ή αντικατάστασή της με 12.5 mg χλωροθαλιδόνης ημερησίως [1]. Μετά από παρακολούθηση μέσης διάρκειας 2.4 ετών, η θνησιμότητα και η συχνότητα εγκεφαλικού επεισοδίου, εμφράγματος μυοκαρδίου και νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια ήταν ίδιες και στις δύο ομάδες. Η αρτηριακή πίεση ήταν επίσης παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες και παρέμεινε μη ελεγχόμενη καθόλη τη διάρκεια της μελέτης.

Οι πολλοί περιορισμοί της μελέτης υποβαθμίζουν τη χρησιμότητα των παραπάνω ευρημάτων. Για τον λόγο αυτόν, οι ειδικοί εξακολουθούν να προτιμούν τα θειαζιδικά παράγωγα (π.χ. χλωροθαλιδόνη) αντί της HCZT για την αντιμετώπιση της υπέρτασης.

[1] Chlorthalidone vs. Hydrochlorothiazide for Hypertension-Cardiovascular Events. Ishani A, Cushman WC, Leatherman SM, Lew RA, Woods P, Glassman PA, Taylor AA, Hau C, Klint A, Huang GD, Brophy MT, Fiore LD, Ferguson RE, Diuretic Comparison Project Writing Group. N Engl J Med. 2022;387(26):2401. Epub 2022 Dec 14.

Τορσεμίδη ή Φουροσεμίδη για Διούρηση μετά από Νοσηλεία για Καρδιακή Ανεπάρκεια

- Ιανουάριος 2023 -

Η τορσεμίδη και η φουροσεμίδη έχουν διαφορετικές φαρμακολογικές ιδιότητες, αλλά δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν ο ένας παράγοντας υπερτερεί του άλλου στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια (HF).

Σε μία μελέτη στην οποία 2.900 ασθενείς που νοσηλεύονταν για HF, τυχαιοποιήθηκαν σε αγωγή με τορσεμίδη ή φουροσεμίδη πριν την έξοδό τους από το νοσοκομείο, η ολική θνησιμότητα και οι νοσηλείες για κάθε αιτία στους 12 μήνες ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες [1]. Ωστόσο, η άμεση διασταύρωση (crossover) μεταξύ των δύο ομάδων και το γεγονός ότι επρόκειτο για μία μελέτη ανοικτής ταυτότητας (open-label) μπορεί να έχουν αμβλύνει τυχόν διαφορές στην αποτελεσματικότητα των διουρητικών.

Στους ασθενείς που αναρρώνουν από οξεία μη αντιρροπούμενη HF χωρίς γνωστή αντίσταση στα διουρητικά, η τορσεμίδη και η φουροσεμίδη αποτελούν αξιόπιστες επιλογές για χρήση σε εξωτερικούς ασθενείς.

[1] Effect of Torsemide vs Furosemide After Discharge on All-Cause Mortality in Patients Hospitalized With Heart Failure: The TRANSFORM-HF Randomized Clinical Trial. Mentz RJ, Anstrom KJ, Eisenstein EL, Sapp S, Greene SJ, Morgan S, Testani JM, Harrington AH, Sachdev V, Ketema F, Kim DY, Desvigne-Nickens P, Pitt B, Velazquez EJ, TRANSFORM-HF Investigators. JAMA. 2023;329(3):214.

Προγνωστικοί Παράγοντες για τη Μεμονωμένη Σοβαρή Ανεπάρκεια Τριγλώχινας

- Ιανουάριος 2023 -

Οι ασθενείς με σοβαρή ανεπάρκεια τριγλώχινας (TR) πάσχουν συνήθως και από κάποια βαλβιδοπάθεια της αριστερής πλευράς της καρδιάς, αλλά τα προγνωστικά δεδομένα για τους ασθενείς με μεμονωμένη σοβαρή TR χωρίς σημαντική βαλβιδοπάθεια της αριστερής πλευράς της καρδιάς είναι λίγα.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε 600 ασθενείς με μεμονωμένη σοβαρή TR, το 23% απεβίωσαν και το 10% νοσηλεύτηκαν για καρδιακή ανεπάρκεια, με μέση διάρκεια παρακολούθησης τους 26.5 μήνες [1]. Οι αρνητικοί προγνωστικοί παράγοντες που εντοπίστηκαν ήταν η πνευμονική υπέρταση, το αυξημένο άζωτο ουρίας αίματος, τα μειωμένα επίπεδα αλβουμίνης και η διόγκωση του αριστερού κόλπου.

Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της μεμονωμένης σοβαρής TR με βάση τη διαστρωμάτωση κινδύνου.

[1] Long-Term Clinical Outcomes in Patients With Severe Tricuspid Regurgitation. Nishiura N, Kitai T, Okada T, Sano M, Miyawaki N, Kim K, Murai R, Toyota T, Sasaki Y, Ehara N, Kobori A, Kinoshita M, Koyama T, Furukawa Y. J Am Heart Assoc. 2023;12(1):e025751. Epub 2022 Dec 24.

Ο Μακροπρόθεσμος Κίνδυνος του Ελλείμματος Μεσοκοιλιακού Διαφράγματος

- Ιανουάριος 2023 -

Τα δεδομένα που διατίθενται για τις μακροπρόθεσμες εκβάσεις των ενηλίκων με έλλειμμα του μεσοκοιλιακού διαφράγματος (VSD) είναι λίγα.

Σε μία πληθυσμιακή μελέτη κοόρτης που σύγκρινε 8.000 ασθενείς με VSD έναντι 80.000 εξομοιωμένων μαρτύρων (matched controls) με μέση διάρκεια παρακολούθησης τα 23 χρόνια, διαπιστώθηκε ότι οι κίνδυνοι για καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμία, λοιμώδη ενδοκαρδίτιδα και πνευμονική υπέρταση ήταν αυξημένοι στους ασθενείς με μη επιδιορθωμένο ή χειρουργικά επιδιορθωμένο VSD [1]. Στους ασθενείς με μη επιδιορθωμένο VSD, η νοσηρότητα αυξήθηκε μετά την ηλικία των 40 ετών, και σε μικρότερη ηλικία στους ασθενείς με επιδιορθωμένο VSD.

Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τη σημασία της διαχρονικής παρακολούθησης στους ενήλικες με VSD.

[1] Lifetime Burden of Morbidity in Patients With Isolated Congenital Ventricular Septal Defect. Eckerström F, Nyboe C, Redington A, Hjortdal VE. J Am Heart Assoc. 2023;12(1):e027477.

Απονεύρωση των Νεφρικών Αρτηριών με Υπερήχους στην Ανθεκτική Υπέρταση

- Ιανουάριος 2023 -

Η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών μείωσε την αρτηριακή πίεση σε ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση σε μία ελεγχόμενη με εικονική επέμβαση (sham procedure) μελέτη.

Σε μία δεύτερη ελεγχόμενη με εικονική επέμβαση μελέτη (RADIANCE-HTN TRIO), 136 ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση παρά τη λήψη αγωγής με σταθερό συνδυασμό τριών φαρμάκων, τυχαιοποιήθηκαν σε απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών ή εικονική επέμβαση [1,2]. Στους 2 μήνες, η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών οδήγησε σε μεγαλύτερη μείωση της ημερήσιας περιπατητικής συστολικής πίεσης και στη συνέχεια επετράπη η τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. Στους 6 μήνες η ημερήσια περιπατητική συστολική πίεση ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες. Στους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε απονεύρωση συνταγογραφήθηκαν λιγότερα αντιυπερτασικά φάρμακα στους 6 μήνες, αλλά η διαφορά αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική.

Τα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν ότι η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών θα μπορούσε να μειώσει τον αριθμό των φαρμάκων που χρειάζονται για να ελεγχθεί η αρτηριακή πίεση στους ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση.

[1] Ultrasound renal denervation for hypertension resistant to a triple medication pill (RADIANCE-HTN TRIO): a randomised, multicentre, single-blind, sham-controlled trial. Azizi M, Sanghvi K, Saxena M, Gosse P, Reilly JP, Levy T, Rump LC, Persu A, Basile J, Bloch MJ, Daemen J, Lobo MD, Mahfoud F, Schmieder RE, Sharp ASP, Weber MA, Sapoval M, Fong P, Pathak A, Lantelme P, Hsi D, Bangalore S, Witkowski A, Weil J, Kably B, Barman NC, Reeve-Stoffer H, Coleman L, McClure CK, Kirtane AJ, RADIANCE-HTN investigators. Lancet. 2021;397(10293):2476. Epub 2021 May 16. [2] Effects of Renal Denervation vs Sham in Resistant Hypertension After Medication Escalation: Prespecified Analysis at 6 Months of the RADIANCE-HTN TRIO Randomized Clinical Trial. Azizi M, Mahfoud F, Weber MA, Sharp ASP, Schmieder RE, Lurz P, Lobo MD, Fisher NDL, Daemen J, Bloch MJ, Basile J, Sanghvi K, Saxena M, Gosse P, Jenkins JS, Levy T, Persu A, Kably B, Claude L, Reeve-Stoffer H, McClure C, Kirtane AJ, RADIANCE-HTN Investigators. JAMA Cardiol. 2022;7(12):1244.

Δοκιμή Διακοπής των ACEIs και των ARBs στην Προχωρημένη Χρόνια Νεφρική Νόσο

- Δεκέμβριος 2022 -

Στους ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο (CKD) που λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή με αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (ACEIs) ή ανταγωνιστές των υποδοχέων αγγειοτενσίνης (ARBs), δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν τα φάρμακα αυτά θα πρέπει να διακόπτονται όταν οι ασθενείς εμφανίζουν προχωρημένη CKD. Θεωρητικά, η απότομη πτώση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (GFR) η οποία παρατηρείται μετά την έναρξη της αγωγής θα μπορούσε να αποκατασταθεί μετά τη διακοπή των εν λόγω φαρμάκων, καθυστερώντας έτσι την έλευση νεφρικής νόσου τελικού σταδίου (ESRD).

Σε μία μεγάλη μελέτη στην οποία περισσότεροι από 400 ασθενείς με προχωρημένη CKD (μέσος υπολογιζόμενος GFR 18 mL/min/1.73m2) που λάμβαναν μακροχρόνια αγωγή με έναν ACEI ή έναν ARB, τυχαιοποιήθηκαν σε συνέχιση ή διακοπή αυτών των φαρμάκων. Οι ασθενείς που τα διέκοψαν είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ESKD στα τρία χρόνια, αν και αυτό δεν ήταν στατιστικά σημαντικό. Η θνησιμότητα και η συχνότητα καρδιαγγειακών συμβαμάτων ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες [1].

Τα δεδομένα αυτά τάσσονται υπέρ της χρήσης αυτών των φαρμάκων στους ασθενείς με προχωρημένη CKD.

[1] Renin-Angiotensin System Inhibition in Advanced Chronic Kidney Disease. Bhandari S, Mehta S, Khwaja A, Cleland JGF, Ives N, Brettell E, Chadburn M, Cockwell P, STOP ACEi Trial Investigators. N Engl J Med. 2022;387(22):2021.

Κλασματική Εφεδρεία Ροής έναντι Ενδαγγειακού Υπερηχογραφήματος στην Καθοδήγηση των Διαδερμικών Στεφανιαίων Παρεμβάσεων

- Δεκέμβριος 2022 -

Η κλασματική εφεδρεία ροής (FFR) και το ενδαγγειακό υπερηχογράφημα (IVUS) χρησιμοποιούνται στη διάρκεια των στεφανιογραφιών για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις διαδερμικές στεφανιαίες παρεμβάσεις (PCIs), αλλά δεν υπάρχουν δεδομένα σύγκρισης των δύο αυτών μεθόδων αναφορικά με την επίδρασή τους στις κλινικές εκβάσεις.

Στη μελέτη FLAVOUR, στην οποία περισσότεροι από 1.600 ασθενείς με στεφανιαίες βλάβες ενδιάμεσης σοβαρότητας (στένωση 40% - 70%) τυχαιοποιήθηκαν σε αντιμετώπιση καθοδηγούμενη με FFR ή IVUS, ο κίνδυνος θανάτου, εμφράγματος μυοκαρδίου ή επαναγγείωσης στα δυο χρόνια ήταν παρόμοιος ανάμεσα στις δύο ομάδες [1]. Από την ομάδα της FFR οδηγήθηκαν λιγότεροι ασθενείς σε PCI συγκριτικά με την ομάδα του IVUS (44% έναντι 65%), και η αναφερόμενη από τους ασθενείς στηθάγχη ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες.

Οι ειδικοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν FFR για την καθοδήγηση των PCIs σε ασθενείς με στεφανιαίες βλάβες ενδιάμεσης σοβαρότητας και χρησιμοποιούν τον IVUS ως συμπληρωματική μέθοδο για να ελέγχουν την ανατομία της αθηρωματικής πλάκας.

[1] Fractional Flow Reserve or Intravascular Ultrasonography to Guide PCI. Koo BK, Hu X, Kang J, Zhang J, Jiang J, Hahn JY, Nam CW, Doh JH, Lee BK, Kim W, Huang J, Jiang F, Zhou H, Chen P, Tang L, Jiang W, Chen X, He W, Ahn SG, Yoon MH, Kim U, Lee JM, Hwang D, Ki YJ, Shin ES, Kim HS, Tahk SJ, Wang J, FLAVOUR Investigators. N Engl J Med. 2022;387(9):779.

Κανένας Ρόλος για τη Στατινοθεραπεία στην Πρόληψη της Καρδιοτοξικότητας από Ανθρακυκλίνες

- Δεκέμβριος 2022 -

Η καρδιοτοξικότητα μετά από χημειοθεραπεία με ανθρακυκλίνες αποτελεί μια μείζονα επιπλοκή της αντικαρκινικής θεραπείας, και είναι ανάγκη να ανακαλυφθούν μέθοδοι περιορισμού αυτής της τοξικότητας.

Σε μία πρόσφατη μελέτη που συμπεριέλαβε σχεδόν 300 ασθενείς είχαν υποβληθεί σε αγωγή με δοξορουβικίνη για λέμφωμα ή καρκίνο του μαστού και είχαν φυσιολογικό κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας (LVEF), οι συμμετέχοντες τυχαιοποιήθηκαν σε θεραπεία με στατίνη ή placebo (εικονικό φάρμακο). Η μείωση του LVEF στους 24 μήνες ήταν παρόμοια ανάμεσα στις δύο ομάδες [1]. Για την ποσοτικοποίηση του LVEF χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος αναφοράς, δηλαδή η μαγνητική τομογραφία καρδιάς, αλλά από τα τελικά αποτελέσματα απουσίαζαν οι τιμές του LVEF από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων.

Σύμφωνα με αυτά τα ευρήματα, η στατινοθεραπεία δεν έχει κανένα ρόλο στην πρόληψη της συστολικής δυσλειτουργίας από ανθρακυκλίνες. Οι ειδικοί συνιστούν ότι για τον περιορισμό της τοξικότητας από ανθρακυκλίνες χρειάζεται μείωση της αθροιστικής τους δόσης και παρακολούθηση των ασθενών με υπερηχοκαρδιογραφία για πρώιμα σημεία τοξικότητας.

[1] Statins and Left Ventricular Ejection Fraction Following Doxorubicin Treatment. Hundley WG. NEJM Evid. 2022;1(9).

Η Αντιμετώπιση της Σιδηροπενίας στους Ασθενείς με Καρδιακή Ανεπάρκεια

- Νοέμβριος 2022 -

Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια που είναι σιδηροπενικοί θα πρέπει να υποβάλλονται σε αναπλήρωση σιδήρου, αλλά το όφελος αυτής της πρακτικής στους ασθενείς χωρίς αναιμία δεν είναι σαφές.

Σε μία πρόσφατη μελέτη που συμπεριέλαβε σχεδόν 1.900 ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, κλάσμα εξώθησης ≤ 45%, αιμοσφαιρίνη ≥ 9mg/dL και ενδείξεις σιδηροπενίας (π.χ. χαμηλή φερριτίνη ή χαμηλός κορεσμός τρανσφερρίνης), οι συμμετέχοντες που τυχαιοποιήθηκαν σε αγωγή με ενδοφλέβιο δερισομαλτοζικό σίδηρο (ferric derisomaltose) παρουσίασαν χαμηλότερα θνητότητα και λιγότερες νοσηλείες. Όμως, τα αποτελέσματα αυτά δεν ήταν στατιστικώς σημαντικά συγκριτικά με το placebo (εικονικό φάρμακο) [1]. Εντούτοις, σε γενικές γραμμές, οι μελέτες περί αναπλήρωσης σιδήρου σε παρόμοιους ασθενείς αναφέρουν μία ευνοϊκή επίδραση αναφορικά με τη μείωση των εισαγωγών στο νοσοκομείο.

Συνεπώς, στους περισσότερους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και σιδηροπενία (με ή χωρίς αναιμία) θα πρέπει να χορηγείται ενδοφλέβιος σίδηρος.

[1] Intravenous ferric derisomaltose in patients with heart failure and iron deficiency in the UK (IRONMAN): an investigator-initiated, prospective, randomised, open-label, blinded-endpoint trial. Kalra PR, Cleland JGF, Petrie MC, Thomson EA, Kalra PA, Squire IB, Ahmed FZ, Al-Mohammad A, Cowburn PJ, Foley PWX, Graham FJ, Japp AG, Lane RE, Lang NN, Ludman AJ, Macdougall IC, Pellicori P, Ray R, Robertson M, Seed A, Ford I, IRONMAN Study Group. Lancet. 2023;400(10369):2199.

Τα Μακροχρόνια Αποτελέσματα της Απονεύρωσης των Νεφρικών Αρτηριών στην Ανθεκτική Υπέρταση

- Νοέμβριος 2022 -

Η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών ελαττώνει την αρτηριακή υπέρταση στους ασθενείς με αντιμετωπιζόμενη και μη αντιμετωπιζόμενη υπέρταση, παρόλο που η χρησιμότητα αυτής της μεθόδου στους ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση παραμένει αβέβαιη.

Στη μελέτη SIMPLICITY HTN-3, η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών συγκριτικά με την εικονική επέμβαση (sham procedure) δεν βελτίωσε σημαντικά την περιπατητική αρτηριακή πίεση στους 6 μήνες. Όμως, η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών μείωσε την περιπατητική συστολική αρτηριακή πίεση στους 12 μήνες (-7.5 mmHg έναντι -0.1 mmHg) και στους 36 μήνες (-15.6 mmHg έναντι -0.1 mmHg) [1].

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών μπορεί να ελαττώσει αποτελεσματικά την αρτηριακή πίεση σε ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση.

[1] Long-term outcomes after catheter-based renal artery denervation for resistant hypertension: final follow-up of the randomised SYMPLICITY HTN-3 Trial. Bhatt DL, Vaduganathan M, Kandzari DE, Leon MB, Rocha-Singh K, Townsend RR, Katzen BT, Oparil S, Brar S, DeBruin V, Fahy M, Bakris GL, SYMPLICITY HTN-3 Steering Committee Investigators. Lancet. 2022;400(10361):1405.

Οι Μακροχρόνιες Εκβάσεις της Εβολοκουμάμπης στη Δευτερογενή Πρόληψη της Καρδιαγγειακής Νόσου

- Νοέμβριος 2022 -

Στους ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο που λαμβάνουν στατίνες, οι αναστολές της προπρωτεΐνης κονβερτάσης σαμπτιλισίνης/κεξίνης 9 (PCSK9) μειώνουν τη λιποπρωτεϊνη χαμηλής πυκνότητας (LDL) και τον βραχυχρόνιο κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάματα.

Ωστόσο, οι μακροχρόνιες εκβάσεις παραμένουν αδιευκρίνιστες. Σε μία ανοιχτή μελέτη συμπληρωματική της μελέτης FOURIER, περισσότεροι από 6.600 ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο που λάμβαναν στατίνη, και στην αρχική μελέτη είχαν τυχαιοποιηθεί σε εβολοκουμάμπη (αναστολέας της PCSK9) ή placebo (εικονικό φάρμακο), ετέθησαν υπό αγωγή με εβολοκουμάμπη [1]. Μετά από παρακολούθηση διάρκειας 5 ετών διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς που είχαν τυχαιοποιηθεί εξ αρχής στην αγωγή με εβολοκουμάμπη παρουσίαζαν μικτότερο κίνδυνο για το σύνθετο καταληκτικό σημείο (καρδιαγγειακός θάνατος, έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, νοσηλεία για ασταθή στηθάγχη ή στεφανιαία επαναγγείωση). Οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν παρόμοιες στις δύο ομάδες.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο που λαμβάνουν συνδυαστική αγωγή με στατίνες και έναν αναστολέα της PCSK9 μπορεί να αποκομίσουν μακροχρόνια οφέλη από την αγωγή.

[1] Long-Term Evolocumab in Patients With Established Atherosclerotic Cardiovascular Disease. O'Donoghue ML, Giugliano RP, Wiviott SD, Atar D, Keech A, Kuder JF, Im K, Murphy SA, Flores-Arredondo JH, López JAG, Elliott-Davey M, Wang B, Monsalvo ML, Abbasi S, Sabatine MS. Circulation. 2022;146(15):1109.

Η Σεμαγλουτίδη στην Αντιμετώπιση της Εφηβικής Παχυσαρκίας

- Νοέμβριος 2022 -

Τα ανάλογα του προσομοιάζοντος με τη γλυκαγόνη πεπτιδίου-1 (GLP-1) αποτελούν σημαντικές επιλογές για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 και της παχυσαρκίας στους ενήλικες.

Σε μία τυχαιοποιημένη μελέτη διάρκειας 68 εβδομάδων που συμπεριέλαβε 201 παχύσαρκους έφηβους, οι ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε υποδορίως ένα GLP-1 που ονομάζεται σεμαγλουτίδη (σε συνδυασμό με αλλαγές του τρόπου ζωής), παρουσίασαν σημαντική απώλεια βάρους, συγκριτικά με εκείνους στους οποίους χορηγήθηκε εικονικό φάρμακο (σε συνδυασμό με αλλαγές του τρόπου ζωής). Η μέση πτώση του δείκτη μάζας σώματος στην πρώτη ομάδα ήταν 16.1% και στη δεύτερη ήταν 0.6% [1]. Αυτή η θεραπευτική επίδραση είναι πολύ εντονότερη από εκείνη που διαπιστώθηκε σε μία μελέτη της λιραγλουτίδης σε εφήβους. Ανεπιθύμητες ενέργειες από το πεπτικό σύστημα παρατηρήθηκαν συχνά τόσο στην πρώτη όσο και στη δεύτερη ομάδα, αλλά ήταν γενικά ήπιες και σπανίως κατέληξαν σε διακοπή της αγωγής.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η υποδόρια σεμαγλουτίδη μπορεί να καταστεί μία σημαντική επιλογή για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ή/και του διαβήτη τύπου 2 στους εφήβους. Αναμένονται οι εγκριτικές αποφάσεις.

[1] Once-Weekly Semaglutide in Adolescents with Obesity. Weghuber D, Barrett T, Barrientos-Pérez M, Gies I, Hesse D, Jeppesen OK, Kelly AS, Mastrandrea LD, Sørrig R, Arslanian S, STEP TEENS Investigators. N Engl J Med. 2022.

Η Ακεταζολαμίδη σε Ασθενείς με Καρδιακή Ανεπάρκεια Ανθεκτική στα Διουρητικά

- Οκτώβριος 2022 -

Στους ασθενείς που νοσηλεύονται για οξεία μη αντιρροπούμενη καρδιακή ανεπάρκεια ανθεκτική στη διουρητική αγωγή, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της ενισχυμένης διούρησης με την προσθήκη διουρητικού άλλης κατηγορίας, παραμένουν άγνωστες.

Σε μία πρόσφατη πολυκεντρική μελέτη, 500 ασθενείς που νοσηλεύονταν για καρδιακή ανεπάρκεια και στους οποίους χορηγούταν από του στόματος ένα διουρητικό της αγκύλης σε μέτριες δόσεις, τυχαιοποιήθηκαν στην καθιερωμένη ενδοφλέβια αγωγή με ένα διουρητικό της αγκύλης συν ακεταζολαμίδη ή στην ενδοφλέβια αγωγή με ένα διουρητικό της αγκύλης συν placebo (εικονικό φάρμακο) [1]. Τα ποσοστά θανάτου και επανεισαγωγών ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες. Τα ποσοστά επιδεινούμενης νεφρικής λειτουργίας και παρενεργειών ήταν επίσης παρόμοια στις δύο ομάδες, ενώ η νοσηλεία διήρκεσε λιγότερο στους ασθενείς που έλαβαν ακεταζολαμίδη (9 ημέρες αντί για 10).

Στους ασθενείς που νοσηλεύονται για οξεία μη αντιρροπούμενη καρδιακή ανεπάρκεια ανθεκτική στην αρχική διουρητική αγωγή, συνιστάται αύξηση της δόσης του διουρητικού της αγκύλης πριν την προσθήκη διουρητικού άλλης κατηγορίας.

[1] Acetazolamide in Acute Decompensated Heart Failure with Volume Overload. Mullens W, Dauw J, Martens P, Verbrugge FH, Nijst P, Meekers E, Tartaglia K, Chenot F, Moubayed S, Dierckx R, Blouard P, Troisfontaines P, Derthoo D, Smolders W, Bruckers L, Droogne W, Ter Maaten JM, Damman K, Lassus J, Mebazaa A, Filippatos G, Ruschitzka F, Dupont M, ADVOR Study Group. N Engl J Med. 2022;387(13):1185.

Καινούργια Γονιδιακή Παραλλαγή που Σχετίζεται με την Οικογενή Συνδυασμένη Υποχοληστερολαιμία

- Σεπτέμβριος 2022 -

Ορισμένες σπάνιες γενετικές παραλλαγές προκαλούν χαμηλά επίπεδα λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL) και σχετίζονται με χαμηλό κίνδυνο αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου.

Πρόσφατα εντοπίστηκε μία καινούργια γενετική παραλλαγή (LIPC-E97G) αύξησης της λειτουργικότητας της ηπατικής λιπάσης σε μία οικογένεια με συνδυασμένη υποχοληστερολαιμία (χαμηλά επίπεδα LDL, λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας και απολιποπρωτεΐνης Β) [1]. Το περιστατικό-δείκτης (index case) παρουσίασε αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο σε ηλικία 61 ετών παρόλο που είχε χαμηλά επίπεδα LDL (40 mg/dL). Άλλα μέλη της οικογένειας με την ίδια παραλλαγή δεν παρουσίασαν αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο.

Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να αποσαφηνιστεί η βιολογική και η κλινική σημασία αυτής της γενετικής παραλλαγής.

[1] Identification of a Gain-of-Function LIPC Variant as a Novel Cause of Familial Combined Hypocholesterolemia. Dijk W, Di Filippo M, Kooijman S, van Eenige R, Rimbert A, Caillaud A, Thedrez A, Arnaud L, Pronk A, Garçon D, Sotin T, Lindenbaum P, Ozcariz Garcia E, Pais de Barros JP, Duvillard L, Si-Tayeb K, Amigo N, Le Questel JY, Rensen PCN, Le May C, Moulin P, Cariou B. Circulation. 2022;146(10):724.

Βελτιωμένες Εκβάσεις και Συμμόρφωση με το Πολυχάπι σε Ασθενείς με Έμφραγμα του Μυοκαρδίου

- Σεπτέμβριος 2022 -

Στους ασθενείς με πρόσφατο έμφραγμα του μυοκαρδίου (ΕΜ), το πολυχάπι (polypill) μπορεί να απλοποιήσει την προτεινόμενη αγωγή και να βελτιώσει τη συμμόρφωση με αυτή, αλλά η αποτελεσματικότητά του στη δευτερογενή καρδιαγγειακή πρόληψη παραμένει αβέβαιη.

Σε μία μελέτη που τυχαιοποίησε σχεδόν 2.500 ηλικιωμένους ασθενείς με ΕΜ τους τελευταίους 6 μήνες, σε πολυχάπι (που περιείχε ασπιρίνη, ραμιπρίλη και ατορβαστατίνη) ή στην καθιερωμένη αγωγή, το σύνθετο καταληκτικό σημείο (θάνατος, μη θανατηφόρο ΕΜ, μη θανατηφόρο εγκεφαλικό επεισόδιο ή επείγουσα επαναγγείωση) παρατηρήθηκε σε μικρότερο ποσοστό σε όσους έλαβαν το πολυχάπι (9.5% έναντι 12.7%) με μέσο διάστημα παρακολούθησης 36 μήνες [1]. Η αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας και οι παρενέργειες ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες, αλλά το ποσοστό συμμόρφωσης με την αγωγή ήταν υψηλότερο στην ομάδα με το πολυχάπι.

Αν και αυτά τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την επιβεβαίωσή τους.

[1] Polypill Strategy in Secondary Cardiovascular Prevention. Castellano JM, Pocock SJ, Bhatt DL, Quesada AJ, Owen R, Fernandez-Ortiz A, Sanchez PL, Marin Ortuño F, Vazquez Rodriguez JM, Domingo-Fernández A, Lozano I, Roncaglioni MC, Baviera M, Foresta A, Ojeda-Fernandez L, Colivicchi F, Di Fusco SA, Doehner W, Meyer A, Schiele F, Ecarnot F, Linhart A, Lubanda JC, Barczi G, Merkely B, Ponikowski P, Kasprzak M, Fernandez Alvira JM, Andres V, Bueno H, Collier T, Van de Werf F, Perel P, Rodriguez-Manero M, Alonso Garcia A, Proietti M, Schoos MM, Simon T, Fernandez Ferro J, Lopez N, Beghi E, Bejot Y, Vivas D, Cordero A, Ibañez B, Fuster V, SECURE. N Engl J Med. 2022;387(11):967.

Τα Οφέλη της Προπόνησης Δύναμης για την Υγεία των Ενηλίκων

- Σεπτέμβριος 2022 -

Τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τα οφέλη της προπόνησης δύναμης για την υγεία των ενηλίκων συνεχίζουν να πληθαίνουν.

Σε μία συστηματική ανασκόπηση 16 μελετών με περισσότερους από 250.000 συμμετέχοντες, διαπιστώθηκε αντίστροφή συσχέτιση ανάμεσα στην προπόνηση δύναμης και στον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, σακχαρώδη διαβήτη και ολικής θνησιμότητας, ανεξάρτητα από την αερόβια άσκηση [1]. Η ανασκόπηση αφορούσε αποκλειστικά προοπτικές μελέτες σε άτομα ≥ 18 ετών χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας, με ελάχιστο χρόνο παρακολούθησης τα 2 χρόνια, και πιθανώς υποεκτιμά αυτές τις συσχετίσεις, γιατί δεν εφαρμόστηκαν σε όλες τις μελέτες καλοσχεδιασμένα προπονητικά προγράμματα.

Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τη σημασία που έχει η ενσωμάτωση της προπόνησης δύναμης στα προπονητικά προγράμματα ολόκληρου του πληθυσμού, και κυρίως των ηλικιωμένων.

[1] Muscle-strengthening activities are associated with lower risk and mortality in major non-communicable diseases: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Momma H, Kawakami R, Honda T, Sawada SS. Br J Sports Med. 2022;56(13):755.

Η Αποτελεσματικότητα της Μέτριας Δόσης Στατίνης μαζί με Εζετιμίμπη στη Δευτερογενή Πρόληψη των Καρδιαγγειακών Νόσων

- Σεπτέμβριος 2022 -

Η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα του συνδυασμού εζετιμίμπης με μέτρια δόση στατίνης στη δευτερογενή πρόληψη των καρδιαγγειακών νόσων (CVD) δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.

Στη μελέτη RACING, που τυχαιοποίησε σχεδόν 3.800 με CVD σε θεραπεία συνδυασμού με μέτρια δόση ροσουβαστατίνης συν εξετιμίμπη ή σε μονοθεραπεία με υψηλή δόση στατίνης, η πιθανότητα εμφάνισης του σύνθετου καταληκτικού σημείου (καρδιαγγειακός θάνατος, μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα και μη θανατηφόρο εγκεφαλικό) ήταν παρόμοια στις δυο ομάδες (9.1% έως 9.9%, αντίστοιχα). Οι ασθενείς που λάμβαναν θεραπεία συνδυασμού είχαν περισσότερες πιθανότητες τα επίπεδα της LDL («κακή χοληστερόλη») να είναι < 70 mg/dL, και η διακοπή ή η μείωση της δόσης παρατηρήθηκε συχνότερα με τη θεραπεία συνδυασμού από ότι με τη μονοθεραπεία [1].

Στους ασθενείς με CVD, o συνδυασμός εζετιμίμπης με μέτρια δόση στατίνης μπορεί να αποτελεί εναλλακτική επιλογή στην υψηλή δόση στατίνης, ιδίως σε ασθενείς με δυσανεξία στις υψηλές δόσεις.

[1] Long-term efficacy and safety of moderate-intensity statin with ezetimibe combination therapy versus high-intensity statin monotherapy in patients with atherosclerotic cardiovascular disease (RACING): a randomised, open-label, non-inferiority trial. Kim BK, Hong SJ, Lee YJ, Hong SJ, Yun KH, Hong BK, Heo JH, Rha SW, Cho YH, Lee SJ, Ahn CM, Kim JS, Ko YG, Choi D, Jang Y, Hong MK, RACING investigators. Lancet. 2022;400(10349):380. Epub 2022 Jul 18.

Η Αντιπηξία στη Ρευματική Στένωση Μιτροειδούς με Κολπική Μαρμαρυγή

- Σεπτέμβριος 2022 -

Δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα για την επιλογή αντιπηκτικού στους ασθενείς με ρευματική στένωση μιτροειδούς και κολπική μαρμαρυγή.

Μια τυχαιοποιημένη μελέτη που συμπεριέλαβε περισσότερους από 4.500 ενήλικες με ρευματική καρδιοπάθεια και κολπική μαρμαρυγή, διαπίστωσε ότι η θνησιμότητα και το ποσοστό των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων ήταν υψηλότερα με τη ριβαροξαμπάνη από τι με τους ανταγωνιστές της βιταμίνης Κ (VKAs), ενώ τα ποσοστά μειζόνων αιμορραγιών ήταν παρόμοια [1].

Με βάση αυτά τα ευρήματα, στους ασθενείς με ρευματική στένωση μιτροειδούς και κολπική μαρμαρυγή συνιστώνται πλέον VKAs, όπως π.χ. η ασενοκουμαρόλη, αντί για άμεσα δρώντα αντιπηκτικά (DOACs), όπως π.χ. η ριβαροξαμπάνη.

[1] Rivaroxaban in Rheumatic Heart Disease-Associated Atrial Fibrillation. Connolly SJ, Karthikeyan G, Ntsekhe M, Haileamlak A, El Sayed A, El Ghamrawy A, Damasceno A, Avezum A, Dans AML, Gitura B, Hu D, Kamanzi ER, Maklady F, Fana G, Gonzalez-Hermosillo JA, Musuku J, Kazmi K, Zühlke L, Gondwe L, Ma C, Paniagua M, Ogah OS, Molefe-Baikai OJ, Lwabi P, Chillo P, Sharma SK, Cabral TTJ, Tarhuni WM, Benz A, van Eikels M, Krol A, Pattath D, Balasubramanian K, Rangarajan S, Ramasundarahettige C, Mayosi B, Yusuf S, INVICTUS Investigators. N Engl J Med. 2022;

Συνδυαστική Φαρμακευτική Αγωγή για την Επώδυνη Διαβητική Νευροπάθεια

- Αύγουστος 2022 -

Στους ασθενείς με επώδυνη διαβητική νευροπάθεια που δεν ανταποκρίνεται στην αρχική μονοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά συνδυαστική φαρμακευτική αγωγή, παρά την έλλειψη επιστημονικών δεδομένων που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα αυτής της πρακτικής.

Σε μία πολυκεντρική μελέτη που συμπεριέλαβε 130 ασθενείς με επώδυνη διαβητική νευροπάθεια στους οποίους είχε χορηγηθεί αρχική μονοθεραπεία με αμιτριπτυλίνη, πρεγκαμπαλίνη ή δουλοξετίνη, προστέθηκε και ένας δεύτερος παράγοντας από μία άλλη κατηγορία φαρμάκων σε αυτούς που ο πόνος δεν υποχώρησε μετά από 6 εβδομάδες [1]. Μετά από παρακολούθηση 16 εβδομάδων, τα συνδυαστικά σχήματα (πρεγκαμπαλίνη προστιθέμενη σε αμιτριπτυλίνη, αμιτριπτυλίνη προστιθέμενη σε πρεγκαμπαλίνη ή πρεγκαμπαλίνη προστιθέμενη σε δουλοξετίνη) απέφεραν μεγαλύτερο όφελος από ότι η μονοθεραπεία. Επίσης, όλα τα σχήματα πέτυχαν παρόμοια (περίπου 50%) μείωση του πόνου συγκριτικά με τον αρχικό.

Τα αποτελέσματα αυτά υποστηρίζουν τη στρατηγική της συνδυαστικής φαρμακευτικής αγωγής στους ασθενείς με επώδυνη διαβητική νευροπάθεια που δεν ανταποκρίνεται στην αρχική μονοθεραπεία.

[1] Comparison of amitriptyline supplemented with pregabalin, pregabalin supplemented with amitriptyline, and duloxetine supplemented with pregabalin for the treatment of diabetic peripheral neuropathic pain (OPTION-DM): a multicentre, double-blind, randomised crossover trial. Tesfaye S, Sloan G, Petrie J, White D, Bradburn M, Julious S, Rajbhandari S, Sharma S, Rayman G, Gouni R, Alam U, Cooper C, Loban A, Sutherland K, Glover R, Waterhouse S, Turton E, Horspool M, Gandhi R, Maguire D, Jude EB, Ahmed SH, Vas P, Hariman C, McDougall C, Devers M, Tsatlidis V, Johnson M, Rice ASC, Bouhassira D, Bennett DL, Selvarajah D, OPTION-DM trial group. Lancet. 2022;400(10353):680.

Κρίση Ουρικής Αρθρίτιδας και Κίνδυνος Μεταγενέστερου Καρδιαγγειακού Σύμβαματος

- Αύγουστος 2022 -

Είναι γνωστό ότι η κρίση ουρικής αρθρίτιδας σχετίζεται με καρδιαγγειακές νόσους. Όμως, η χρονική σχέση των καρδιοαγγειακών συμβαμάτων με την κρίση ουρικής αρθρίτιδας δεν είχε μελετηθεί ποτέ.

Σε μία μελέτη ασθενών-μαρτύρων που συμπεριέλαβε 62.500 ασθενείς με ουρική αρθρίτιδα από μία βάση δεδομένων της πρωτοβάθμιας φροντίδας, οι 10.500 από τους οποίους είχαν βιώσει ένα καρδιαγγειακό σύμβαμα (δηλαδή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα του μυοκαρδίου), η κρίση ουρικής αρθρίτιδας συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακού συμβάματος τις επόμενες 0 έως 60 ημέρες [1].

Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τη σημασία της διαχείρισης των παραγόντων κινδύνου στους ασθενείς με ουρική αρθρίτιδα.

[1] Association Between Gout Flare and Subsequent Cardiovascular Events Among Patients With Gout. Cipolletta E, Tata LJ, Nakafero G, Avery AJ, Mamas MA, Abhishek A. JAMA. 2022;328(5):440.

Ο Κίνδυνος Αρτηριακής και Φλεβικής Θρομβοεμβολής στο Νεφρωσικό Σύνδρομο

- Ιούλιος 2022 -

Οι ασθενείς με νεφρωσικό σύνδρομο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αρτηριακής και φλεβικής θρομβοεμβολής συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό.

Σε μία μεγάλη καταγραφική μελέτη (registry) που διεξήχθη στη Δανία και παρακολούθησε περίπου 4.000 ενήλικες με πρωτοδιαγνωσθέν νεφρωσικό σύνδρομο για 10 χρόνια, ο 10ετής απόλυτος κίνδυνος αρτηριακής και φλεβικής θρομβοεμβολής ήταν 14% και 8%, αντίστοιχα, συγκριτικά με 9% και 3%, αντίστοιχα σε εξομοιωμένους ως προς το φύλο και την ηλικία μάρτυρες χωρίς νεφρωσικό σύνδρομο [1]. Ο κίνδυνος ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου και εμφράγματος του μυοκαρδίου ήταν υψηλότερος από τους κινδύνους άλλων τύπων θρομβοεμβολής.

Παρόμοια ευρήματα και προκύψει και από παλαιότερες μελέτες.

[1] Risk of Arterial Thromboembolism, Venous Thromboembolism, and Bleeding in Patients with Nephrotic Syndrome: A Population-Based Cohort Study. Vestergaard SV, Birn H, Darvalics B, Nitsch D, Sørensen HT, Christiansen CF. Am J Med. 2022;135(5):615.

Φυσική Κατάσταση και Σχετιζόμενη με την COVID-19 Νοσηρότητα

- Ιούλιος 2022 -

Πληθαίνουν διαρκώς τα επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η φυσική κατάσταση προσφέρει όφελος σε όσους νοσούν από COVID-19.

Σε μια αναδρομική μελέτη εθνικής κλίμακας που διεξήχθη στη Νότια Αφρική και αφορούσε περισσότερα από 65.000 άτομα που συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα ανταμοιβής της σωματικής δραστηριότητας, εκείνοι με υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας (>150 λεπτά/εβδομάδα) παρουσίασαν σημαντικά μικρότερη νοσηρότητα λόγω επιπλοκών της COVID-19 από ότι εκείνοι με χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας (<60 λεπτά/εβδομάδα) [1]. Οι ασθενείς με υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας πριν τη μόλυνση παρουσίασαν χαμηλότερα ποσοστά νοσηλειών, εισαγωγών στη ΜΕΘ, μηχανικού αερισμού και θνησιμότητας.

Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία της τήρησης των προγραμμάτων άσκησης στη διάρκεια της πανδημίας.

[1] Small steps, strong shield: directly measured, moderate physical activity in 65 361 adults is associated with significant protective effects from severe COVID-19 outcomes. Steenkamp L, Saggers RT, Bandini R, Stranges S, Choi YH, Thornton JS, Hendrie S, Patel D, Rabinowitz S, Patricios J. Br J Sports Med. 2022;56(10):568. Epub 2022 Feb 9.

Η Ασυμπτωματική Αθηροσκλήρωση των Καρωτίδων Συνοδεύεται από Χαμηλό Κίνδυνο Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου

- Ιούνιος 2022 -

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) αποτελεί τη χειρότερη έκβαση της αθηροσκλήρωσης των καρωτίδων, αν και ο κίνδυνος είναι χαμηλός στους ασυμπτωματικούς ασθενείς.

Σε μία αναδρομική μελέτη κοόρτης με περισσότερους από 3.700 συμμετέχοντες που διαγνώστηκαν μεταξύ του 2008 και του 2012 με σοβαρή (70% έως 99%) ασυμπτωματική στένωση των καρωτίδων και δεν υποβλήθηκαν σε επαναγγείωση, το υπολογιζόμενο ετήσιο ποσοστό ομόπλευρου ΑΕΕ ήταν 0.9% [1]. Παρόμοια ευρήματα προέκυψαν και από άλλες μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες ο κίνδυνος των ασθενών με ασυμπτωματική στένωση καρωτίδων υπό φαρμακευτική αγωγή είναι χαμηλότερος από τον κίνδυνο εκείνων που αντιμετωπίστηκαν χειρουργικά ως συμμετέχοντες σε μελέτες-ορόσημα για την ενδαρτηρεκτομή, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι την αρχή της δεκαετίας του 2000. Στους ασθενείς με σοβαρή (70% έως 99%) ασυμπτωματική στένωση των καρωτίδων οι ειδικοί συνιστούν εντατική φαρμακευτική αγωγή και από κοινού απόφαση μεταξύ ιατρού και ασθενούς για το ενδεχόμενο επαναγγείωσης.

Βρίσκονται υπό εξέλιξη μελέτες για να αποσαφηνιστεί αν η επαναγγείωση των καρωτίδων ελαττώνει τον κίνδυνο ΑΕΕ περισσότερο από ότι η εντατική φαρμακευτική αγωγή.

[1] Incidence of Ischemic Stroke in Patients With Asymptomatic Severe Carotid Stenosis Without Surgical Intervention. Chang RW, Tucker LY, Rothenberg KA, Lancaster E, Faruqi RM, Kuang HC, Flint AC, Avins AL, Nguyen-Huynh MN. JAMA. 2022;327(20):1974.

Εμμένοντα Συμπτώματα μετά από COVID-19

- Ιούνιος 2022 -

Στους ασθενείς με COVID-19 που χρειάζονται νοσηλεία αναμένεται μια πιο παρατεταμένη περίοδος ανάρρωσης. Ωστόσο, ακόμα και οι ασθενείς που δεν χρειάστηκαν ποτέ νοσηλεία αναφέρουν πολλές φορές παρατεταμένα και εμμένοντα συμπτώματα.

Σε μια πρόσφατη μελέτη που σύγκρινε την παρουσία εμμενόντων συμπτωμάτων σε ασθενείς με ήπια COVID-19 με τα συμπτώματα σε μάρτυρες (controls) χωρίς ατομικό αναμνηστικό ή ορολογικές ενδείξεις COVID-19, ένα υψηλότερο ποσοστό ασθενών με COVID-19 είχε δύο εμμένοντα συμπτώματα στη διάρκεια της 5μηνης παρακολούθησης (55% έναντι 13%) [1]. Τα περισσότερα συμπτώματα (δηλαδή, καταβολή, δύσπνοια, παροσμία και διαταραχές συγκέντρωσης) ήταν όμοια με προηγούμενες αναφορές. Οι αναρρωνύοντες από COVID-19 διένυσαν επίσης μικρότερη απόσταση στην 6λεπτη δοκιμασία βαδίσεως (560 μέτρα έναντι 590 μέτρων) και είχαν χαμηλότερη ποιότητα ζωής. Δεν διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές στις ρευματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις ρουτίνας, στους δείκτες φλεγμονής, τους ανοσολογικούς δείκτες, την αναπνευστική λειτουργία, τα υπερηχοκαρδιογραφικά ευρήματα, τον νευρογνωσιακό έλεγχο ή τις ορολογικές εξετάσεις για τον SARS-CoV-2. 

Χρειάζονται περισσότερα δεδομένα προκειμένου να βελτιωθεί η κατανόησή μας για την αιτία των εμμενόντων συμπτωμάτων στους αναρρωνύοντες από ήπια COVID-19.

[1] Risk of long COVID associated with delta versus omicron variants of SARS-CoV-2. Antonelli M, Pujol JC, Spector TD, Ourselin S, Steves CJ. Lancet. 2022;399(10343):2263.

Κίνδυνος για long COVID από την Παραλλαγή Δέλτα έναντι της Όμικρον

- Ιούνιος 2022 -

Τα εμμένοντα συμπτώματα μετά από οξεία COVID-19 αποτελούν συχνό φαινόμενο. Σύμφωνα με πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, ο επιπολασμός των εμμενόντων συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με την παραλλαγή της COVID-19.

Σε μία μελέτη παρατήρησης που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο και συμπεριέλαβε περισσότερα από 97.000 εμβολιασμένα άτομα, η μετά τον εμβολιασμό νόσηση από την παραλλαγή Όμικρον συσχετίστηκε με μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης εμμενόντων συμπτωμάτων συγκριτικά με τη Δέλτα (4.5% έναντι 10.8%) [1] Τα ευρήματα παρέμεναν αμετάβλητα ανεξάρτητα από το μεσοδιάστημα ανάμεσα στον εμβολιασμό και τη νόσηση.

Ωστόσο, μερικά μεθοδολογικά προβλήματα (π.χ. η αυτοαναφορά μέσω μια ηλεκτρονικής εφαρμογής και η μικρότερη διάρκεια παρακολούθησης στους ασθενείς με Όμικρον έναντι των ασθενών με Δέλτα) δυσχεραίνουν την ερμηνεία αυτών των αποτελεσμάτων, και απαιτούνται περαιτέρω μελέτες.

[1] Risk of long COVID associated with delta versus omicron variants of SARS-CoV-2. Antonelli M, Pujol JC, Spector TD, Ourselin S, Steves CJ. Lancet. 2022;399(10343):2263.

Η Χρήση της Διεγχειρητικής Διοισοφάγειας Υπερηχοκαρδιογραφίας στις Εγχειρήσεις των Καρδιακών Βαλβίδων ή της Εγγύς Αορτής

- Μάϊος 2022 -

Η διεγχειρητική διοισοφάγεια υπερηχοκαρδιογραφία (ΤΕΕ) χρησιμοποιείται συχνά στις εγχειρήσεις των καρδιακών βαλβίδων για να εκτιμηθεί η λειτουργία των βαλβίδων πριν και μετά την επιδιόρθωση/αντικατάσταση και για να αντιμετωπιστούν οι επιπλοκές.

Σε μία μελέτη κοόρτης που συμπεριέλαβε περισσότερους από 850.000 ασθενείς της βάσης δεδομένων της Society of Thoracic Surgeons, η χρήση ΤΕΕ συσχετίστηκε με χαμηλότερη θνησιμότητα 30 ημερών μετά από εγχείρηση των καρδιακών βαλβίδων ή της εγγύς αορτής συγκριτικά με τη μη χρήση ΤΕΕ [1]. Τα σύνθετα καταληκτικά σημεία ήταν επίσης σε χαμηλότερα επίπεδα (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή θνησιμότητα 30 ημερών, επανεπέμβαση ή θνησιμότητα 30 ημερών).

Με βάση τα παραπάνω ευρήματα, οι ειδικοί συνιστούν τη χρήση ΤΕΕ σε εγχειρήσεις των καρδιακών βαλβίδων ή της εγγύς αορτής.

[1] Association of Intraoperative Transesophageal Echocardiography and Clinical Outcomes After Open Cardiac Valve or Proximal Aortic Surgery. MacKay EJ, Zhang B, Augoustides JG, Groeneveld PW, Desai ND. JAMA Netw Open. 2022;5(2):e2147820.

H Αυτοπαρακολούθηση της Αρτηριακής Πίεσης Δεν Υπερτερεί στην Έγκαιρη Ανίχνευση της Προεκλαμψίας

- Μάϊος 2022 -

Η καθημερινή αυτοπαρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης έχει προταθεί ως μέθοδος έγκαιρης ανίχνευσης της προεκλαμψίας.

Όμως, σε δύο μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες που σύγκριναν την αυτοπαρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης με την καθιερωμένη φροντίδα σε έγκυες υψηλού κινδύνου για εμφάνιση προεκλαμψίας, η αυτοπαρακολούθηση με υποστήριξη μέσω τηλεμετρίας δεν οδήγησε σε εγκαιρότερη βασισμένη στο ιατρείο ανίχνευση της υπέρτασης ή σε χαμηλότερη επίπτωση σοβαρής υπέρτασης ή προεκλαμψίας [1, 2].

Αν και τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνουν την ασφάλεια της καθιερωμένης φροντίδας, το 30% περίπου των συμμετεχουσών παρουσίαζαν αποκλίσεις ανάμεσα στις κατ’ οίκον μετρήσεις και τις μετρήσεις του ιατρείου, οι περισσότερες από τις οποίες οφείλονταν σε υπέρταση της λευκής μπλούζας. Η αυτοπαρακολούθηση μπορεί να ωφελήσει αυτές τις γυναίκες γιατί βοηθά να αποφευχθεί η αχρείαστη κλιμάκωση της διερεύνησης και της αντιμετώπισης.

[1] Effect of Self-monitoring of Blood Pressure on Blood Pressure Control in Pregnant Individuals With Chronic or Gestational Hypertension: The BUMP 2 Randomized Clinical Trial. Chappell LC, Tucker KL, Galal U, Yu LM, Campbell H, Rivero-Arias O, Allen J, Band R, Chisholm A, Crawford C, Dougall G, Engonidou L, Franssen M, Green M, Greenfield S, Hinton L, Hodgkinson J, Lavallee L, Leeson P, McCourt C, Mackillop L, Sandall J, Santos M, Tarassenko L, Velardo C, Wilson H, Yardley L, McManus RJ, BUMP 2 Investigators. JAMA. 2022;327(17):1666.[2] Effect of Self-monitoring of Blood Pressure on Diagnosis of Hypertension During Higher-Risk Pregnancy: The BUMP 1 Randomized Clinical Trial.Tucker KL, Mort S, Yu LM, Campbell H, Rivero-Arias O, Wilson HM, Allen J, Band R, Chisholm A, Crawford C, Dougall G, Engonidou L, Franssen M, Green M, Greenfield S, Hinton L, Hodgkinson J, Lavallee L, Leeson P, McCourt C, Mackillop L, Sandall J, Santos M, Tarassenko L, Velardo C, Yardley L, Chappell LC, McManus RJ, BUMP Investigators. JAMA. 2022;327(17):1656.

Περιορισμός του Νατρίου της Διατροφής και Κλινικά Συμβάντα σε Ασθενείς με Καρδιακή Ανεπάρκεια

- Μάϊος 2022 -

Στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, η υψηλή πρόσληψη νατρίου μπορεί να οδηγήσει σε παρόξυνση της καρδιακής ανεπάρκειας, αλλά ο αντίκτυπος του περιορισμού του νατρίου της διατροφής στις κλινικές εκβάσεις εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο διχογνωμίας.

Σε μία μελέτη που τυχαιοποίησε περισσότερους από 800 ασθενείς με σταθερή καρδιακή ανεπάρκεια σε μία δίαιτα πτωχή σε νάτριο (<1.5 gr/ημέρα) ή στην καθιερωμένη φροντίδα, τα ποσοστά της ολικής θνησιμότητας, των σχετιζόμενων με το καρδιαγγειακό νοσηλειών και των σχετιζόμενων με το καρδιαγγειακό επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων, ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες [1] . Οι αλλαγές στο σωματικό βάρος και την κατανάλωση θερμίδων ήταν επίσης παρόμοιες στις δύο ομάδες, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο περιορισμός του νατρίου δεν επιδείνωσε την κατάσταση θρέψης.

Στους περιπατητικούς ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια συνιστάται μικρός περιορισμός της κατανάλωσης νατρίου σε < 3 gr/ημέρα.

[1] Reduction of dietary sodium to less than 100 mmol in heart failure (SODIUM-HF): an international, open-label, randomised, controlled trial. Ezekowitz JA, Colin-Ramirez E, Ross H, Escobedo J, Macdonald P, Troughton R, Saldarriaga C, Alemayehu W, McAlister FA, Arcand J, Atherton J, Doughty R, Gupta M, Howlett J, Jaffer S, Lavoie A, Lund M, Marwick T, McKelvie R, Moe G, Pandey AS, Porepa L, Rajda M, Rheault H, Singh J, Toma M, Virani S, Zieroth S, SODIUM-HF Investigators. Lancet. 2022;399(10333):1391. Epub 2022 Apr 2.

Η Αντιμετώπιση της Χρόνιας Υπέρτασης στην Κύηση

- Απρίλιος 2022 -

Κατά παράδοση, σε αγωγή για υπέρταση στην κύηση υποβάλλονται μόνο τα περιστατικά με σοβαρή χρόνια υπέρταση (αρτηριακή πίεση [ΑΠ] ≥ 160/110 mmHg) λόγω προβληματισμών σχετικά με την ασφάλεια του εμβρύου και την απουσία επιστημονικών δεδομένων που να καταδεικνύουν μητρικό όφελος.

Στη μελέτη Chronic Hypertension and Pregnancy (CHAP), περισσότερες από 2.400 έγκυες με μη σοβαρή χρόνια υπέρταση (≥ 140/90 mmHg) τυχαιοποιήθηκαν είτε σε δραστική αγωγή (έναρξη/συνέχιση αντιυπερτασικής αγωγής ώστε η ΑΠ να διατηρείται < 140/90 mmHg) ή στη συνηθισμένη φροντίδα (αντιυπερτασική αγωγή μόνο όταν ΑΠ ≥ 160/105 mmHg) [1]. Η δραστική αγωγή οδήγησε σε σχετική μείωση της σύνθετης αρνητικής έκβασης της κύησης κατά 18%, περιλαμβανομένης της προεκλαμψίας με σοβαρές εκδηλώσεις (23.3% έναντι 29.1%) και του πρόωρου τοκετού σε ηλικία κύησης < 35 εβδομάδων για μη μαιευτικούς λόγους (12.2% έναντι 16.6%) χωρίς αρνητικές επιδράσεις στο έμβρυο.

Με βάση αυτήν τη μελέτη συνιστάται πλέον αντιυπερτασική αγωγή για όλες τις έγκυες με χρόνια υπέρταση ώστε η ΑΠ να διατηρείται < 140/90 mmHg. Για τον σκοπό αυτόν προτιμάται νεφιδιπίνη παρατεταμένης αποδέσμευσης ή λαβηταλόλη.

[1] Treatment for Mild Chronic Hypertension during Pregnancy. Tita AT, Szychowski JM, Boggess K, Dugoff L, Sibai B, Lawrence K, Hughes BL, Bell J, Aagaard K, Edwards RK, Gibson K, Haas DM, Plante L, Metz T, Casey B, Esplin S, Longo S, Hoffman M, Saade GR, Hoppe KK, Foroutan J, Tuuli M, Owens MY, Simhan HN, Frey H, Rosen T, Palatnik A, Baker S, August P, Reddy UM, Kinzler W, Su E, Krishna I, Nguyen N, Norton ME, Skupski D, El-Sayed YY, Ogunyemi D, Galis ZS, Harper L, Ambalavanan N, Geller NL, Oparil S, Cutter GR, Andrews WW, Chronic Hypertension and Pregnancy (CHAP) Trial Consortium. N Engl J Med. 2022.

Τα Άμεσα Δρώντα Αντιπηκτικά στην Εγκεφαλική Φλεβική Θρόμβωση

- Απρίλιος 2022 -

Μετά την οξεία φάση της εγκεφαλικής φλεβικής θρόμβωσης συνιστάται αντιπηκτική αγωγή προκειμένου να προληφθεί η υποτροπή, αλλά τα δεδομένα έκβασης για τα άμεσα δρώντα αντιπηκτικά (DOACs, ιδίως τους αναστολείς του παράγοντα Χa) είναι περιορισμένα.

Στην αναδρομική μελέτη ACTION-CVT που συμπεριέλαβε 845 ασθενείς με εγκεφαλική φλεβική θρόμβωση οι οποίοι υποβλήθηκαν σε αντιπηκτική αγωγή είτε με ουαρφαρίνη (52% των ασθενών) είτε με ένα άμεσα δρων αντιπηκτικό (33% των ασθενών, κυρίως απιξαμπάνη) ή και τα δύο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (15% των ασθενών), το ποσοστό της επανασηραγγοποίησης στον απεικονιστικό επανέλεγχο, η θνητότητα και το ποσοστό της υποτροπιάζουσας θρόμβωσης ήταν παρόμοια στο ένα έτος [1]. Ωστόσο, η χρήση DOAC συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο μείζονος αιμορραγίας (διορθωμένος σχετικός κίνδυνος 0.35).

Η εμπειρία με τους ασθενείς που έχουν βεβαρημένη κλινική εικόνα είναι κάπως περιορισμένη, αλλά τα παραπάνω αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι ένα DOAC αποτελεί εύλογη επιλογή αντιμετώπισης της εγκεφαλικής φλεβικής θρόμβωσης.

[1] Direct Oral Anticoagulants Versus Warfarin in the Treatment of Cerebral Venous Thrombosis (ACTION-CVT): A Multicenter International Study. Yaghi S, Shu L, Bakradze E, Salehi Omran S, Giles JA, Amar JY, Henninger N, Elnazeir M, Liberman AL, Moncrieffe K, Lu J, Sharma R, Cheng Y, Zubair AS, Simpkins AN, Li GT, Kung JC, Perez D, Heldner M, Scutelnic A, Seiffge D, Siepen B, Rothstein A, Khazaal O, Do D, Kasab SA, Rahman LA, Mistry EA, Kerrigan D, Lafever H, Nguyen TN, Klein P, Aparicio H, Frontera J, Kuohn L, Agarwal S, Stretz C, Kala N, El Jamal S, Chang A, Cutting S, Xiao H, de Havenon A, Muddasani V, Wu T, Wilson D, Nouh A, Asad SD, Qureshi A, Moore J, Khatri P, Aziz Y, Casteigne B, Khan M, Cheng Y, Mac Grory B, Weiss M, Ryan D, Vedovati MC, Paciaroni M, Siegler JE, Kamen S, Yu S, Leon Guerrero CR, Atallah E, De Marchis GM, Brehm A, Dittrich T, Psychogios M, Alvarado-Dyer R, Kass-Hout T, Prabhakaran S, Honda T, Liebeskind DS, Furie K. Stroke. 2022;53(3):728. Epub 2022 Feb 10.

Επιδιόρθωση της Μιτροειδούς Βαλβίδας στη διάρκεια Επέμβασης στην Τριγλώχινα Βαλβίδα

- Μάρτιος 2022 -

Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε επέμβαση στην αριστερή πλευρά της καρδιάς (π.χ. στη μιτροειδή βαλβίδα) πολλές φορές πάσχουν από σημαντική ανεπάρκεια της τριγλώχινας βαλβίδας (TR), και η ταυτόχρονη επιδιόρθωση της τριγλώχινας μπορεί να απομακρύνει την πιθανότητα να χρειαστεί αργότερα επέμβαση στην τριγλώχινα.

Μία τυχαιοποιημένη μελέτη που συμπεριέλαβε περισσότερους από 400 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε επέμβαση στη μιτροειδή διαπίστωσε ότι η ταυτόχρονη επιδιόρθωση της τριγλώχινας ελάττωσε τον κίνδυνο εξέλιξης της TR αλλά οδήγησε σε πιο συχνή εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη. Η θνησιμότητα δύο ετών ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες ασθενών [1].

Στους ασθενείς με τουλάχιστον ήπια δευτεροπαθή TR που υποβάλλονται σε επέμβαση στις βαλβίδες της αριστερής πλευράς της καρδιάς (ιδίως στη μιτροειδή) συνιστάται ταυτόχρονη επιδιόρθωση της τριγλώχινας μόνο σε εκείνους με διάταση του τριγλωχινικού δακτυλίου ή προϋπάρχουσα δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια.

[1] Concomitant Tricuspid Repair in Patients with Degenerative Mitral Regurgitation. Gammie JS, Chu MWA, Falk V, Overbey JR, Moskowitz AJ, Gillinov M, Mack MJ, Voisine P, Krane M, Yerokun B, Bowdish ME, Conradi L, Bolling SF, Miller MA, Taddei-Peters WC, Jeffries NO, Parides MK, Weisel R, Jessup M, Rose EA, Mullen JC, Raymond S, Moquete EG, O'Sullivan K, Marks ME, Iribarne A, Beyersdorf F, Borger MA, Geirsson A, Bagiella E, Hung J, Gelijns AC, O'Gara PT, Ailawadi G, CTSN Investigators. N Engl J Med. 2022;386(4):327. Epub 2021 Nov 13.

Τροπονίνη Ι μετά από Καρδιοχειρουργική Επέμβαση και Θνητότητα 30 Ημερών

- Μάρτιος 2022 -

Οι ασθενείς με αυξημένα επίπεδα τροπονίνης μετά από επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (μπάι πας) έχουν χειρότερη πρόγνωση από εκείνους με χαμηλότερα επίπεδα. Το όριο της αυξημένης τροπονίνης το οποίο αναδεικνύει τους ασθενείς με περιεγχειρητικό έμφραγμα του μυοκαρδίου ή σε κίνδυνο για πρώιμο μετεγχειρητικό θάνατο παραμένει αδιευκρίνιστο.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε σχεδόν 14.000 καρδιοχειρουργικούς ασθενείς και εξέτασε τη συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα τροπονίνης Ι της πρώτης μετεγχειρητικής ημέρας και τη θνησιμότητα 30 ημερών, το όριο της τροπονίνης το οποίο συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου ήταν 5.670 ng/L (ή 218 φορές το ανώτερο όριο αναφοράς) στους ασθενείς που υποβάλλονταν σε μπάι πας, και 12.981ng/L (499 φορές το ανώτερο όριο αναφοράς) σε εκείνους που υποβάλλονταν σε άλλες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις [1].

Αυτά τα επίπεδα τροπονίνης που είναι προβλεπτικά της θνησιμότητας 30 ημερών είναι σημαντικά υψηλότερα από εκείνα που κατέδειξαν προηγούμενες μελέτες, γεγονός που μπορεί να οφείλεται εν μέρει σε διαφορές στις μεθόδους μέτρησης της τροπονίνης σε αυτές τις μελέτες.

[1] High-Sensitivity Troponin I after Cardiac Surgery and 30-Day Mortality. Devereaux PJ, Lamy A, Chan MTV, Allard RV, Lomivorotov VV, Landoni G, Zheng H, Paparella D, McGillion MH, Belley-CôtéEP, Parlow JL, Underwood MJ, Wang CY, Dvirnik N, Abubakirov M, Fominskiy E, Choi S, Fremes S, Monaco F, Urrútia G, Maestre M, Hajjar LA, Hillis GS, Mills NL, Margari V, Mills JD, Billing JS, Methangkool E, Polanczyk CA, Sant'Anna R, Shukevich D, Conen D, Kavsak PA, McQueen MJ, Brady K, Spence J, Le Manach Y, Mian R, Lee SF, Bangdiwala SI, Hussain S, Borges FK, Pettit S, Vincent J, Guyatt GH, Yusuf S, Alpert JS, White HD, Whitlock RP, VISION Cardiac Surgery Investigators. N Engl J Med. 2022;386(9):827.

Κανένα Όφελος από την Προφυλακτική Αντιεπιληπτική Αγωγή σε Ενήλικες μετά από Αναζωογόνηση από Καρδιακή Ανακοπή

- Μάρτιος 2022 -

Το κατά πόσο τα αντιεπιληπτικά φάρμακα προσφέρουν όφελος σε ενήλικες επιζήσαντες από καρδιακή ανακοπή που κινδυνεύουν από επιληπτικούς σπασμούς παραμένει αδιευκρίνιστο και η κλινική πρακτική ποικίλει.

Σε μία πρόσφατη μη τυφλή μελέτη που συμπεριέλαβε 172 ενήλικες με ρυθμικά και περιοδικά ηλεκτροεγκεφαλογραφικά πρότυπα (RP-EEG) που υποδηλώνουν σημαντική εγκεφαλική βλάβη μετά από αναζωογόνηση από καρδιακή ανακοπή, η πτωχή νευρολογική έκβαση (σοβαρή αναπηρία, κώμα ή θάνατο) στους τρεις μήνες δεν ήταν σημαντικά διαφορετική ανάμεσα σε εκείνους που υποβλήθηκαν σε προφυλακτική αντιεπιληπτική αγωγή σε συνδυασμό με την καθιερωμένη αγωγή έναντι εκείνων που υποβλήθηκαν στην καθιερωμένη αγωγή μόνο (90% έναντι 92%, αντίστοιχα). Περίπου το 80% των ασθενών κατέληξαν εντός 3 μηνών και στις δύο ομάδες [1].

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι τα αντιεπιληπτικά φάρμακα δεν ελαττώνουν τις αρνητικές νευρολογικές εκβάσεις ή τον θάνατο σε ασθενείς στους αναζωογονημένους από καρδιακή ανακοπή οι οποίοι παρουσιάζουν RP-EEG και τάσσονται υπέρ της τρέχουσας πρακτικής που δεν εμπεριέχει τη χρήση προφυλακτικής αντιεπιληπτικής αγωγής.

[1] Ruijter BJ, Keijzer HM, Tjepkema-Cloostermans MC, et al. Treating Rhythmic and Periodic EEG Patterns in Comatose Survivors of Cardiac Arrest. N Engl J Med 2022; 386:724.

Η Επίδραση της Τακτικής Χρήσης Παρακεταμόλης στην Αρτηριακή Πίεση

- Μάρτιος 2022 -

Οι επιδράσεις των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων στην υπέρταση είναι ευρέως γνωστές. Απεναντίας, τα δεδομένα για τις επιδράσεις της παρακεταμόλης (Depon, Panadol κ.ά.) είναι λιγότερα.

Σε μία μελέτη αυτοσύγκρισης η οποία συμπεριέλαβε περίπου 100 ασθενείς με αντιμετωπιζόμενη υπέρταση, η τακτική χρήση παρακεταμόλης (σε μέγιστη δόση 1gr τέσσερις φορές ημερησίως) για δύο εβδομάδες προκάλεσε αύξηση τόσο της συστολικής όσο και της διαστολικής αρτηριακής πίεσης συγκριτικά με το εικονικό φάρμακο (placebo) κατά 5/2mm Hg [1].

Τα αποτελέσματα αυτά, σε συνδυασμό με εκείνα από μία προηγούμενη μελέτη, υποδηλώνουν ότι η παρακεταμόλη μπορεί να ασκεί αρνητικές επιδράσεις στην αρτηριακή πίεση των υπερτασικών ασθενών.

[1] Regular Acetaminophen Use and Blood Pressure in People With Hypertension: The PATH-BP Trial. MacIntyre IM, Turtle EJ, Farrah TE, Graham C, Dear JW, Webb DJ, PATH-BP (Paracetamol in Hypertension–Blood Pressure) Investigators. Circulation. 2022;145(6):416. Epub 2022 Feb 7.

Υψηλότερος Κίνδυνος Καρδιαγγειακής Νόσου σε Επιζήσαντες από COVID-19

- Μάρτιος 2022 -

Οι οξείες καρδιαγγειακές επιπλοκές της COVID-19 έχουν περιγραφεί επαρκώς, αλλά οι μελέτες που έχουν εξετάσει τη σχέση μεταξύ COVID-19 και μακροχρόνιων καρδιαγγειακών εκβάσεων είναι λίγες.

Σε μία μελέτη που εξέτασε τη μονοετεή επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου σε περίπου 5.8 εκατομμύρια βετεράνους των ΗΠΑ, οι ασθενείς που νόσησαν από COVID-19 παρουσίασαν αυξημένο κίνδυνο για μείζονα αρνητικά καρδιαγγειακά συμβάματα (ολική θνησιμότητα, εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα του μυοκαρδίου) τον πρώτο χρόνο συγκριτικά με εκείνους που δεν νόσησαν από COVID-19 (διορθωμένος σχετικός κίνδυνος 1.55) [1]. Επιπλέον, οι ασθενείς με σοβαρότερη COVID-19 είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακή νόσο συγκριτικά με εκείνους που είχαν λιγότερο σοβαρή COVID-19.

Αν και δεν έχει εξακριβωθεί κανένας άμεσος αιτιολογικός μηχανισμός ανάμεσα στην COVID-19 και στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα, οι ασθενείς που νοσούν από COVID-19 μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για μακροχρόνιες καρδιαγγειακές επιπτώσεις.

[1] Long-term cardiovascular outcomes of COVID-19. Xie Y, Xu E, Bowe B, Al-Aly Z. Nat Med. 2022.

Η Παραλλαγή Όμικρον Σχετίζεται με Αυξημένες Νοσηλείες λόγω COVID-19 στα Παιδιά

- Μάρτιος 2022 -

Με την κυριαρχία της παραλλαγής Όμικρον (Β.1.1.529) στις ΗΠΑ, τα εβδομαδιαία ποσοστά νοσηλείας λόγω COVID-19 στα παιδιά έφτασαν σε πιο υψηλά επίπεδα από ποτέ τον Ιανουάριο του 2022 (7.1 ανά 100.000 άτομα) [1].

Τα ποσοστά νοσηλείας ήταν ιδιαίτερα υψηλά (15.6 ανά 100.000 άτομα) στα παιδιά ηλικίας 0 έως 4 ετών, στα οποία δεν συνιστάται εμβολιασμός. Παρά τα αυξημένα ποσοστά νοσηλείας, το ποσοστό τον παιδιών και των εφήβων που χρειάστηκαν εντατική θεραπεία ή επεμβατικό μηχανικό αερισμό ήταν χαμηλότερο με την Όμικρον συγκριτικά με προηγούμενες κυκλοφορούσες παραλλαγές.

Μεγαλύτερο ποσοστό μη εμβολιασμένων εφήβων συγκριτικά με τους πλήρως εμβολιασμένους εισήχθησαν στο νοσοκομείο λόγω COVID-19 (70% έναντι 41%) και χρειάστηκαν εντατική θεραπεία (30% έναντι 16%), γεγονός που αναδεικνύει το οφέλη του εμβολισμού.

[1] Hospitalizations of Children and Adolescents with Laboratory-Confirmed COVID-19 - COVID-NET, 14 States, July 2021-January 2022. Marks KJ, Whitaker M, Anglin O, Milucky J, Patel K, Pham H, Chai SJ, Kirley PD, Armistead I, McLafferty S, Meek J, Yousey-Hindes K, Anderson EJ, Openo KP, Weigel A, Henderson J, Nunez VT, Como-Sabetti K, Lynfield R, Ropp SL, Smelser C, Barney GR, Muse A, Bennett NM, Bushey S, Billing LM, Shiltz E, Abdullah N, Sutton M, Schaffner W, Talbot HK, Chatelain R, George A, Taylor CA, McMorrow ML, Perrine CG, Havers FP, COVID-NET Surveillance Team. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2022;71(7):271. Epub 2022 Feb 18.

Κανένα όφελος από την Εγκατάσταση Μεσοκολπικής Επικοινωνίας στην Καρδιακή Ανεπάρκεια με Διατηρημένο Κλάσμα Εξώθησης

- Φεβρουάριος 2022 -

Στους ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF), μικρές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η διαδερμική τοποθέτηση μίας συσκευής που εγκαθιστά μεσοκολπική επικοινωνία (interatrial shunt device) μπορεί να ελαττώσει την πίεση στην αριστερό κόλπο στην ηρεμία αλλά και στην άσκηση, αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της μεθόδου δεν έχουν περιγραφεί σε ικανοποιητικό βαθμό.

Σε μία πρόσφατη μελέτη που τυχαιοποίησε σχεδόν 650 ασθενείς με HFpEF στην τοποθέτηση της παραπάνω συσκευής ή σε εικονική επέμβαση (sham procedure), οι κίνδυνοι για θάνατο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, επιδεινούμενη καρδιακή ανεπάρκεια και αλλαγή στην κατάσταση της υγείας ήταν παρόμοιοι στις δύο ομάδες [1]. Όμως, στους ασθενείς που τοποθετήθηκε αυτή η συσκευή παρατηρήθηκε υψηλότερος κίνδυνος για σοβαρά συμβάματα (δηλαδή, καρδιακός θάνατος, έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακός επιπωματισμός ή καρδιοχειρουργική επέμβαση).

Δεδομένης της απουσίας οφέλους και της πιθανής βλάβης που σχετίζονται με την εν λόγω συσκευή, δεν συνιστάται η κατά ρουτίνα χρήση της στους ασθενείς με HFpEF.

[1] Atrial shunt device for heart failure with preserved and mildly reduced ejection fraction (REDUCE LAP-HF II): a randomised, multicentre, blinded, sham-controlled trial. Shah SJ, Borlaug BA, Chung ES, Cutlip DE, Debonnaire P, Fail PS, Gao Q, HasenfußG, Kahwash R, Kaye DM, Litwin SE, Lurz P, Massaro JM, Mohan RC, Ricciardi MJ, Solomon SD, Sverdlov AL, Swarup V, van Veldhuisen DJ, Winkler S, Leon MB, REDUCE LAP-HF II investigators. Lancet. 2022;399(10330):1130. Epub 2022 Feb 1.

Παρατεταμένη Διάρκεια Συμπτωμάτων σε Επιζήσαντες μετά από Νοσηλεία σε ΜΕΘ λόγω COVID-19

- Φεβρουάριος 2022 -

Η διάρκεια των συμπτωμάτων μετά τη νόσηση από COVID-19 παραμένει ανεξακρίβωτη.

Μία πρόσφατη μελέτη ανέφερε ότι τα τρία τέταρτα των επιζησάντων μετά από νοσηλεία σε (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ΜΕΘ) παρουσίαζαν συμπτώματα για έναν χρόνο. Αυτά συμπεριλάμβαναν σωματική αδυναμία (39%), συμπτώματα από τις αρθρώσεις (26%) και μυαλγίες (21%) [1]. Ψυχολογικά συμπτώματα αναφέρθηκαν από το 26% των επιζησάντων και νοητικά συμπτώματα από το 16% των επιζησάντων.

Τα συμπτώματα αυτά παραπέμπουν σε σύνδρομο μετά τη ΜΕΘ (Post Intensive Care Syndrome, PICS) και πρέπει να αντιμετωπίζονται στη διάρκεια της ανάρρωσης από COVID-19.

[1] Clinical Outcomes Among Patients With 1-Year Survival Following Intensive Care Unit Treatment for COVID-19. Heesakkers H, van der Hoeven JG, Corsten S, Janssen I, Ewalds E, Simons KS, Westerhof B, Rettig TCD, Jacobs C, van Santen S, Slooter AJC, van der Woude MCE, van den Boogaard M, Zegers M. JAMA. 2022;327(6):559.

Η Φινερενόνη σε Ασθενείς με Διαβήτη Τύπου 2 και Λιγότερο Σοβαρή Διαβητική Νεφροπάθεια

- Ιανουάριος 2022 -

Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου και διαβητική νεφροπάθεια θα πρέπει κατά κανόνα να υποβάλλονται σε αγωγή με έναν αναστολέα του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (AMEA) ή έναν ανταγωνιστή των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης ΙΙ (ΑΥΑ) σε συνδυασμό με έναν αναστολέα του συμμεταφορέα γλυκόζης-νατρίου 2 (SGLT2).

Η φινερενόνη, ένας μη στεροειδικός, εκλεκτικός ανταγωνιστής του υποδοχέα των αλατοκορτικοειδών (MRA), έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνει την έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας σε μία μεγάλη μελέτη που συμπεριέλαβε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και σοβαρή διαβητική νεφροπάθεια.

Σε μία άλλη μεγάλη μελέτη που εξέτασε τις επιδράσεις αυτού του φαρμάκου σε περισσότερους από 7.000 ασθενείς με λιγότερο σοβαρή διαβητική νεφροπάθεια, η φινερενόνη συγκριτικά με το εικονικό φάρμακο (placebo), συσχετίστηκε με μείωση του κινδύνου νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια και με μη στατιστικά σημαντική ελάττωση της συχνότητας της νεφρικής ανεπάρκειας και της ολικής θνησιμότητας. Το όφελος της φινερενόνης ήταν παρόμοιο είτε οι ασθενείς ελάμβαναν αναστολέα του συμμεταφορέα SGLT2 είτε όχι [1].

Με βάση αυτές τις δύο μελέτες, κάποιοι ειδικοί προσθέτουν φινερενόνη, όπου διατίθεται, στην αγωγή με αναστολέα του συμμεταφορέα SGLT2, υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής έχει φυσιολογικό κάλιο του ορού ενώ λαμβάνει ΑΜΕΑ ή ΑΥΑ.

[1] Cardiovascular Events with Finerenone in Kidney Disease and Type 2 Diabetes. Pitt B, Filippatos G, Agarwal R, Anker SD, Bakris GL, Rossing P, Joseph A, Kolkhof P, Nowack C, Schloemer P, Ruilope LM, FIGARO-DKD Investigators. N Engl J Med. 2021;385(24):2252. Epub 2021 Aug 28.

Πειραματικό Φάρμακο Για τον Διαβήτη Τύπου 2

- Ιανουάριος 2022 -

Η τιρζεπατίδη είναι ένα πειραματικό φάρμακο για τον διαβήτη τύπου 2, το οποίο δρα ως γλυκοζοεξαρτώμενο ινσουλινοτρόπο πολυπεπτίδιο (GIP) και ως ανάλογο του προσομοιάζοντος με τη γλυκαγόνη πεπτιδίου-1 (GLP-1).

Σε μία μελέτη διάρκειας 52 εβδομάδων που σύγκρινε την άπαξ εβδομαδιαίως υποδόρια χορήγηση τιρζεπατίδης με την καθημερινή υποδόρια χορήγηση γλαργίνης σε σχεδόν 2.000 άτομα με διαβήτη τύπου 2 (μέση γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη 8.52%), δείκτη μάζας σώματος 25 m2 και υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και του σωματικού βάρους στους ασθενείς που έλαβαν τιρζεπατίδη (μέση διαφορά στη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και στο βάρος σώματος για τη δόση τιρζεπατίδης των 10 mg, -0.99 ποσοστιαίες μονάδες και -11.4 kg, αντίστοιχα) [1].Το σύνθετο καταληκτικό σημείο ως προς το καρδιαγγειακό σύστημα (το οποίο μετρήθηκε στο πλαίσιο της εκτίμησης ασφάλειας) παρατηρήθηκε σε παρόμοιο ποσοστό στους ασθενείς και των δύο ομάδων (5 έως 6%).

Βρίσκονται υπό εξέλιξη μελέτες που είναι ειδικά σχεδιασμένες για την εκτίμηση των καρδιαγγειακών εκβάσεων μετά τη χορήγηση τιρζεπατίδης.

[1] Tirzepatide versus insulin glargine in type 2 diabetes and increased cardiovascular risk (SURPASS-4): a randomised, open-label, parallel-group, multicentre, phase 3 trial. Del Prato S, Kahn SE, Pavo I, Weerakkody GJ, Yang Z, Doupis J, Aizenberg D, Wynne AG, Riesmeyer JS, Heine RJ, Wiese RJ, SURPASS-4 Investigators. Lancet. 2021;398(10313):1811. Epub 2021 Oct 18.

Αποκόλληση Πλακούντα και Μελλοντικός Κίνδυνος Καρδιαγγειακής Νόσου

- Ιανουάριος 2022 -

Συσσωρευόμενα δεδομένα υποστηρίζουν την υπόθεση ότι οι διαταραχές ανάπτυξης του πλακούντα προοιωνίζουν μελλοντική μητρική καρδιαγγειακή νόσο.

Σε μία μετα-ανάλυση 11 μελετών κοόρτης που συμπεριέλαβε 6 εκατομμύρια κυήσεις, σχεδόν 70.000 περιστατικά αποκόλλησης πλακούντα και σχεδόν 50.000 περιστατικά καρδιαγγειακής νόσου (συμπεριλαμβανομένου του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου), ο κίνδυνος μελλοντικής νοσηρότητας/θνησιμότητας από καρδιαγγειακή νόσο ήταν σημαντικά ψηλότερος στις γυναίκες με αποκόλληση του πλακούντα (17 έναντι 9 ανά 1.000 γεννήσεις) και συσχετίστηκε θετικά με τον αριθμό των αποκολλήσεων του πλακούντα [1].

Με βάση αυτά και άλλα ευρήματα, οι γυναίκες που έχουν υποστεί αποκόλληση του πλακούντα μπορεί να ωφεληθούν από την παροχή μεταγεννητικής συμβουλευτικής καθοδήγησης και την εφαρμογή παρεμβάσεων που αμβλύνουν τον μελλοντικό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

[1] Maternal Cardiovascular and Cerebrovascular Health After Placental Abruption: A Systematic Review and Meta-Analysis (CHAP-SR). Ananth CV, Patrick HS, Ananth S, Zhang Y, Kostis WJ, Schuster. Am J Epidemiol. 2021;190(12):2718.

Επιλογή Μεταξύ Απιξαμπάνης και Ριβαροξαμπάνης για τη Φλεβική Θρομβοεμβολή

- Δεκέμβριος 2021 -

Αν και διατίθενται πολλά άμεσα δρώντα από του στόματος αντιπηκτικά (DOACs) για την αντιμετώπιση των ασθενών με φλεβική θρομβοεμβολή (ΦΘΕ), καμία τυχαιοποιημένη μελέτη δεν υποστηρίζει την επιλογή ενός έναντι κάποιου άλλου.

Μία πρόσφατη αναδρομική μελέτη αναφέρει ότι σε 37.000 νέους χρήστες απιξαμπάνης και ριβαροξαμπάνης, η απιξαμπάνη συσχετίστηκε με χαμηλότερα ποσοστά υποτροπιάζουσας ΦΘΕ (σχετικός κίνδυνος [HR] 0.77, 95% CI 0.69-0.87] και αιμορραγίας [HR 0.60, 95% CI 0.53-0.69) [1].

Αν και τα δεδομένα αυτά ευνοούν την απιξαμπάνη, οι ειδικοί εξακολουθούν να τάσσονται υπέρ της εξατομικευμένης προσέγγισης στην επιλογή ενός DOAC με βάση το κόστος, τη διαθεσιμότητα και της προτίμηση για μονοδοσική ή διδοσική χορήγηση.

[1] Risk for Recurrent Venous Thromboembolism and Bleeding With Apixaban Compared With Rivaroxaban: An Analysis of Real-World Data.Dawwas GK, Leonard CE, Lewis JD, Cuker A. Ann Intern Med. 2022;175(1):20. Epub 2021 Dec 7.

Φάρμακα Κατά του Διαβήτη και Καρδιαγγειακές Εκβάσεις σε Ενήλικες που Διατρέχουν Κίνδυνο

- Νοέμβριος 2021 -

Σε μία μετα-ανάλυση μελετών που σύγκριναν ένα ανάλογο του προσομοιάζοντος με τη γλυκαγόνη πεπτιδίου-1 (GLP-1) όπως π.χ. η λιραγλουτίδη και η σεμαγλουτίδη, έναν αναστολέα του συμμεταφορέα νατρίου-γλυκόζης 2 (SGLT2) όπως η δαπαγλιφλοζίνη και η εμπαγλιφλοζίνη, ή έναν αναστολέα της διπεπτιδυλικής πεπτιδάσης-4 (DPP-4) όπως η λιναγλιπτίνη και η σιταγλιπτίνη, με εικονικό φάρμακο (placebo) σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 και εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο, τα ανάλογα του GLP-1 και οι αναστολείς του SGLT-2, μείωσαν τον κίνδυνο της ολικής και της καρδιαγγειακής θνησιμότητας [1]. 

Τα ανάλογα του GLP-1 μείωσαν επίσης τον κίνδυνο του θανατηφόρου και μη θανατηφόρου εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ οι αναστολείς του SGLT-2 μείωσαν τον κίνδυνο της νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια. Οι αναστολείς της DPP-4 δεν βελτίωσαν ούτε επιδείνωσαν τις καρδιαγγειακές εκβάσεις. Για τους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 οι οποίοι δεν επιτυγχάνουν τους γλυκαιμικούς στόχους με τη μετφορμίνη και στους οποίους κυριαρχεί η αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος, συνιστάται η προσθήκη ενός ανάλογου του GLP-1 στη μετφορμίνη.

Για παρόμοιους ασθενείς στους οποίους κυριαρχεί η καρδιακή ανεπάρκεια, συνιστάται η προσθήκη ενός αναστολέα του SGLT2.

[1] Dipeptidyl peptidase-4 inhibitors, glucagon-like peptide 1 receptor agonists and sodium-glucose co-transporter-2 inhibitors for people with cardiovascular disease: a network meta-analysis. Kanie T, Mizuno A, Takaoka Y, Suzuki T, Yoneoka D, Nishikawa Y, Tam WWS, Morze J, Rynkiewicz A, Xin Y, Wu O, Providencia R, Kwong JS. Cochrane Database Syst Rev. 2021;10:CD013650. Epub 2021 Oct 25.

Κανένα Όφελος από την Ασπιρίνη σε Νοσηλευόμενους με COVID-19

- Νοέμβριος 2021 -

Η μελέτη RECOVERY που τυχαιοποίησε σχεδόν 15.000 νοσηλευόμενους με COVID-19 στην καθιερωμένη αγωγή με ή χωρίς ασπιρίνη 150 mg, διαπίστωσε ότι η ασπιρίνη δεν προσφέρει κανένα όφελος στη μείωση της θνησιμότητας ή στην αποτροπή της επιδείνωσης προς μηχανικό αερισμό [1].

Η ομάδα που έλαβε ασπιρίνη παρουσίασε μία μικρή ελάττωση των θρομβώσεων (4.6% έναντι 5.3%) και μία μικρή αύξηση των μειζόνων αιμορραγιών (1.6% έναντι 1.0%).

Η χρήση ασπιρίνης εξακολουθεί να συνιστάται για τις καθιερωμένες ενδείξεις της, αλλά δεν συνιστάται για άτομα που εισάγονται στο νοσοκομείο με COVID-19.

[1] Aspirin in patients admitted to hospital with COVID-19 (RECOVERY): a randomised, controlled, open-label, platform trial. RECOVERY Collaborative Group. Lancet. 2022;399(10320):143. Epub 2021 Nov 17.

Η Μιδοδρίνη στην Υποτροπιάζουσα Αγγειοπνευμονογαστρική Συγκοπή

- Νοέμβριος 2021 -

Αγγειοπνευμονογαστρική συγκοπή (ή αλλιώς κοινή λιποθυμία), ο πιο κοινός τύπος συγκοπής, μπορεί να υποτροπιάζει σε μερικούς ασθενείς , και επί του παρόντος δεν διατίθεται καμία μέθοδος αντιμετώπισής της με σταθερή αποτελεσματικότητα.

Σε μία πρόσφατη μελέτη που τυχαιοποίησε περισσότερους από 130 ασθενείς με υποτροπιάζουσα αγγειοπνευμονογαστρική συγκοπή στο αγγειοσυσπαστικό φάρμακο μιδοδρίνη ή σε εικονικό φάρμακο (placebo), διαπίστωσε ότι η μιδοδρίνη ελάττωσε τον κίνδυνο υποτροπιάζουσα συγκοπής στον έναν χρόνο της παρακολούθησης, χωρίς διαφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες ανάμεσα στις δύο ομάδες [1].

Για τους ασθενείς με υποτροπιάζουσα αγγειοπνευμονογαστρική συγκοπή παρά τα γενικά προληπτικά μέτρα, οι οποίοι δεν έχουν ένδειξη για εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη, συνιστάται αγωγή με μιδοδρίνη ή φθοριοϋδροκορτιζόνη.

[1] Midodrine for the Prevention of Vasovagal Syncope: A Randomized Clinical Trial. Sheldon R, Faris P, Tang A, Ayala-Paredes F, Guzman J, Marquez M, Morillo CA, Krahn AD, Kus T, Ritchie D, Safdar S, Maxey C, Raj SR, POST 4 investigators. Ann Intern Med. 2021;174(10):1349. Epub 2021 Aug 3.

Η Αντιυπερτασική Δράση της Χλωροθαλιδόνης στην Προχωρημένη Χρόνια Νεφρική Νόσο

- Νοέμβριος 2021 -

Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι τα θειαζιδικά διουρητικά δεν είναι αποτελεσματικά στους ασθενείς με προχωρημένη χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ). Ωστόσο, σύμφωνα με αρκετές μελέτες τα θειαζιδικά διουρητικά είναι αποτελεσματικά σε τέτοιους ασθενείς.

Σε μία τυχαιοποιημένη μελέτη που συμπεριέλαβε 160 ασθενείς με προχωρημένη ΧΝΝ (υπολογιζόμενος ρυθμός σπειραματικής διήθησης 15-29 ml/min/1.73 m2) και μη ελεγχόμενη υπέρταση παρά την αντιυπερτασική αγωγή, η χλωροθαλιδόνη ελάττωσε σημαντικά το φορτίο της αρτηριακής πίεσης (κατά 10.5 mmHg τη συστολική και κατά 3.9 mmHg τη διαστολική) όπως αυτό υπολογίστηκε με 24ωρη περιπατητική καταγραφή, συγκριτικά με το εικονικό φάρμακο (placebo) [1]. Η υποκαλιαιμία, η υπονατριαιμία και η ζάλη ήταν πιο συχνές με τη χλωροθαλιδόνη.

Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνουν ευρήματα άλλων μελετών που κατέδειξαν ότι τα θειαζιδικά διουρητικά μπορεί να αποβούν αποτελεσματικά στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης σε ασθενείς με προχωρημένη ΧΝΝ.

[1] Chlorthalidone for Hypertension in Advanced Chronic Kidney Disease. Agarwal R, Sinha AD, Cramer AE, Balmes-Fenwick M, Dickinson JH, Ouyang F, Tu W. N Engl J Med. 2021.

Εμπεριστατωμένες Πληροφορίες για το Εμβόλιο BNT162b2 (Pfizer-BioNTech) κατά της COVID-19 

- Νοέμβριος 2021 -

Πρόκειται για ένα εμβόλιο mRNA που χορηγείται μέσω ενός λιπιδικού νανοσωματίδιου και εκφράζει μία πρωτεΐνη ακίδα (spike protein, Εικόνα 1) πλήρους μήκους. Χορηγείται ενδομυϊκά σε δύο δόσεις, με χρονική απόσταση 3 εβδομάδων μεταξύ τους. Το BNT162b2 έχει λάβει οριστική άδεια χρήσης σε πολλές περιοχές του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Καναδάς [1, 9-11]. Πρόσφατα έλαβε από τον FDA και άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης σε παιδιά ηλικίας 5-11 ετών. 

Ανοσογονικότητα - Σε μία τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (placebo) κλινική μελέτη αυξανόμενης δόσης φάσης Ι/ΙΙ σε υγιείς ενήλικες 18-85 ετών, διαπιστώθηκαν δεσμευτικές και εξουδετερωτικές αντισωματικές αντιδράσεις που ήταν συγκρίσιμες με εκείνες που παρατηρούνται σε πλάσμα από αναρρωνύοντες με ασυμπτωματική ή μέτριας βαρύτητας λοίμωξη από SARS–CoV-2 [12]. Το εμβόλιο φαίνεται να είναι πιο ανοσογονικό στα παιδιά και στους εφήβους από ότι στους ενήλικες. Συγκριτικά με τους τίτλους εξουδετερωτικών αντισωμάτων που επάγονται σε λήπτες ηλικίας 16-25 ετών, οι τίτλοι σε λήπτες ηλικίας 12-15 ετών είναι σημαντικά υψηλότεροι [13], ενώ οι τίτλοι που επάγονται σε λήπτες ηλικίας 5-11 ετών με χαμηλότερη δόση εμβολίου είναι παρόμοιοι [14]. 

Οι μελέτες κατέδειξαν ότι το πλάσμα των ατόμων που εμβολιάστηκαν με το BNT162b2 διαθέτει εξουδετερωτική ικανότητα ενάντια στα παθογόνα στελέχη του SARS-CoV-2, αν και τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων που παράγονται είναι χαμηλότερα ενάντια στο στέλεχος Βήτα (B.1.351) [33, 34, 35] και Δέλτα (B.1.617.2) συγκριτικά με τα επίπεδα ενάντια σε προηγούμενα στελέχη. Οι τίτλοι εξουδετερωτικών αντισωμάτων μειώνονται επίσης με την πάροδο του χρόνου μετά από τη χορήγηση του εμβολίου. Σε μία μελέτη οι πιο απότομες μειώσεις εξουδετερωτικών αντισωμάτων παρατηρήθηκαν στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω και στους ανοσοκατασταλμένους [15].

Αποτελεσματικότητα - Τυχαιοποιημένες μελέτες σε παιδιά και ενήλικες κατέδειξαν υψηλή αποτελεσματικότητα του εμβολίου για αρκετούς μήνες μετά τον εμβολιασμό. Σε μία μεγάλη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (placebo) μελέτη φάσης ΙΙΙ και περισσότερους από 36.000 συμμετέχοντες ηλικίας 16 ετών και άνω με μέση διάρκεια διαχρονικής παρακολούθησης 2 μήνες, η αποτελεσματικότητα αυτού του εμβολίου στην αποτροπή της συμπτωματικής COVID-19 κατά την 7η μέρα μετά τη δεύτερη δόση ή αργότερα, έφτασε στο 95% [16, 17]. Τα 9 από τα 10 σοβαρά περιστατικά που σημειώθηκαν στη διάρκεια της μελέτης ανήκαν στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Στους ενήλικες ηλικίας 65 ετών και άνω με συννοσηρότητες ή παχυσαρκία, η αποτελεσματικότητα ήταν 91%. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μετά τη δεύτερη δόση ήταν επίσης υψηλή στους 1.983 εφήβους ηλικίας 12-15 ετών οι οποίοι δεν παρουσίαζαν ενδείξεις προηγηθείσας λοίμωξης, με 0 και 16 συμπτωματικά περιστατικά στους λήπτες του εμβολίου και στους λήπτες του εικονικού φαρμάκου, αντίστοιχα (αποτελεσματικότητα 100%) [13]. Σε 2.186 παιδιά ηλικίας 5-11 ετών τα οποία δεν παρουσίαζαν ενδείξεις προηγηθείσας λοίμωξης, η αποτελεσματικότητα της χαμηλότερης δόσης εμβολίου (2 δόσεις) ήταν 91%, με 3 περιστατικά στους 1.305 λήπτες του εμβολίου έναντι 16 περιστατικών στους 663 λήπτες του εικονικού φαρμάκου [14]. Στις μελέτες των εφήβων και των παιδιών δεν σημειώθηκαν σοβαρά περιστατικά ή νοσηλείες λόγω COVID-19. 

Δεδομένα παρατήρησης από διάφορες χώρες συμφωνούν με τα ευρήματα των κλινικών μελετών σε παιδιά και εφήβους [2-5, 18-28]. Σε μία μελέτη από το Ισραήλ, η οποία βασίστηκε σε εθνικά δεδομένα επιτήρησης από 6.5 εκατομμύρια άτομα, το 72% των οποίων είχαν λάβει το BNT162b2, η υπολογιζόμενη αποτελεσματικότητα του εμβολίου 7 ημέρες μετά τη δεύτερη δόση ή αργότερα ήταν 92% για επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19, 97% για συμπτωματική COVID-19, 97% για σχετιζόμενη με COVID-19 νοσηλεία και 97% για σχετιζόμενο με COVID-19 θάνατο [3]. Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε 464 άτομα ηλικίας 12-18 ετών τα οποία νοσηλεύτηκαν στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2021, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ενάντια στη σχετιζόμενη με COVID-19 νοσηλεία άγγιξε το 93% [28]. Το εμβόλιο φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικό και ενάντια σε νέα στελέχη του SARS–CoV-2 που άρχισαν να εξαπλώνονται μετά την αρχική κλινική μελέτη Σε μία μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο, η υπολογιζόμενη αποτελεσματικότητα ενάντια στη συμπτωματική λοίμωξη από το στέλεχος Δέλτα (B.1.617.2) ήταν 88% συγκριτικά με 94% για το στέλεχος Άλφα [29]. Ωστόσο, αδημοσίευτα δεδομένα από το Ισραήλ αναφέρουν ότι η ανάδυση του Δέλτα ως του κυρίαρχου στελέχους στη χώρα συσχετίστηκε πρόσκαιρα με χαμηλότερα ποσοστά αποτελεσματικότητας (64%) ενάντια στη συμπτωματική λοίμωξη. Η αποτελεσματικότητα ενάντια στη νοσηλεία παρέμεινε πολύ υψηλή.

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου φθίνει με την πάροδο του χρόνου. Στη διαχρονική παρακολούθηση μίας κλινικής μελέτης φάσης ΙΙΙ, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ενάντια στη συμπτωματική νόσο παρέμεινε υψηλή για 6 μήνες, αλλά ελαττώθηκε ελαφρώς από 96% το πρώτο 2μηνο, στο 90% μεταξύ 2 και 4 μηνών και στο 84% μεταξύ 4 και 6 μηνών [30]. Από τις 30 σοβαρές λοιμώξεις, μόνο μία αφορούσε εμβολιασμένο άτομο.

Ασφάλεια και Ανεπιθύμητες Ενέργειες – Οι τοπικές και συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σχετικά συχνές, ιδίως μετά τη δεύτερη δόση. Οι περισσότερες είναι μικρής ή μέτριας βαρύτητας (δηλαδή, δεν δυσχεραίνουν τις καθημερινές δραστηριότητες) και εκδηλώνονται τις πρώτες δύο ημέρες μετά τον εμβολιασμό [6,8,16]. Από τα 1.6 εκατομμύρια λήπτες εμβολίου (ηλικίας 16 ετών και άνω) στις ΗΠΑ που ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες συλλογής δεδομένων, αντίδραση στο σημείο της έγχυσης (κυρίως πόνος, αλλά και ερυθρότητα, οίδημα και κνησμός) ανέφεραν περίπου το 65% μετά από κάθε δόση· καταβολή, κεφαλαλγία και μυαλγίες ανέφεραν το 29%, 25% και 17%, μετά από την πρώτη δόση και το 48%, 40% και 37% μετά τη δεύτερη δόση, αντίστοιχα [6]. Μετά τη δεύτερη δόση, πυρετός, ρίγος και αρθραλγίες εκδηλώθηκαν περίπου στο 20% των εμβολιασμένων. Οι περισσότερες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν την πρώτη ημέρα του εμβολιασμού. Οι αντιδράσεις αυτές ήταν επίσης συχνές σε έφηβους ηλικίας 12-15 ετών μετά τη δεύτερη δόση (καταβολή, κεφαλαλγία, ρίγος, και μυαλγίες σε ποσοστά 66%, 65%, 42% και 32%, αντίστοιχα) [13]. Οι συστηματικές αντιδράσεις στα παιδιά ηλικίας 5-11 ετών ήταν κάπως σπανιότερες και ηπιότερες [14]. Τοπικές και συστηματικές αντιδράσεις παρατηρούνται σπανιότερα σε λήπτες ηλικίας 65 ετών και άνω αλλά και πάλι είναι σχετικά συχνές. 

Δύο άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες που δεν εντοπίστηκαν στις αρχικές κλινικές μελέτες είναι η μυοκαρδίτιδα και η περικαρδίτιδα. Αυτές εκδηλώνονται κυρίως σε άρρενες εφήβους και νέους ενήλικες, μετά τη χορήγηση mRNA εμβολίων κατά της COVID-19 (BNT162b2 [Pfizer] και mRNA-1273 [Moderna]). Δεν έχει αναφερθεί κάτι αντίστοιχο για τα άλλα εμβόλια κατά της COVID-19. Σε μία ανασκόπηση του Συστήματος Αναφοράς Ανεπιθύμητων Ενεργειών Εμβολίων (Vaccine Adverse Event Reporting System, VAERS), ένα σύστημα παθητικής επιτήρησης στις ΗΠΑ στο οποίο μπορούν να υποβάλλουν αναφορές συμβαμάτων τόσο ασθενείς όσο και γιατροί, μέχρι τις 11 Ιουνίου 2021, είχαν αναφερθεί 267 περιστατικά μυοκαρδίτιδας/περικαρδίτιδας μετά την πρώτη δόση του mRNA εμβολίου, 827 περιστατικά μετά τη δεύτερη δόση, και 132 με αδιευκρίνιστο αριθμό δόσεων [32]. Η μέση ηλικία των περιστατικών μετά την πρώτη ή τη δεύτερη δόση ήταν 30 και 24 ετών, αντίστοιχα. Περίπου τα ¾ των περιστατικών ήταν άρρενες. Το υπολογιζόμενο ποσοστό μυοκαρδίτιδας/ περικαρδίτιδας στους άρρενες ηλικίας 12-29 ετών ήταν 41 περιστατικά ανά 1 εκατομμύριο μετά τη δεύτερη δόση του mRNA εμβολίου. Το υπολογιζόμενο ποσοστό στα θήλεα άτομα του ίδιου ηλικιακού εύρους ήταν 4.2 περιστατικά ανά 1 εκατομμύριο δόσεις και στα άρρενα άτομα ηλικίας 30 ετών ήταν 2.4 περιστατικά ανά 1 εκατομμύριο δόσεις. Τα περισσότερα από τα αναφερόμενα περιστατικά ήταν ήπια. Κατά κανόνα το φαινόμενο εκδηλώνεται εντός μίας εβδομάδας από τον εμβολιασμό, συνήθως μετά τη δεύτερη δόση. Οι περισσότεροι ασθενείς που προσήλθαν για περίθαλψη ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά στη φαρμακευτική αγωγή με ταχεία ύφεση των συμπτωμάτων. Το ενδεχόμενο της μυοκαρδίτιδας θα πρέπει να πιθανολογείται σε έφηβους και νέους ενήλικες που εμφανίζουν πόνο στον θώρακα, δύσπνοια και αίσθημα παλμών μετά τη λήψη του mRNA εμβολίου. Θα πρέπει επίσης να εξετάζεται το ενδεχόμενο της μυοκαρδίτιδας από άλλες αιτίες (περιλαμβανομένης της COVIV-19). Παρά τις ανωτέρω αναφορές, δεδομένης της σπανιότητας και του ήπιου χαρακτήρα των περιστατικών, τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν αυτού του πιθανού κινδύνου [32]. 

Αναφυλαξία μετά τον εμβολιασμό έχει αναφερθεί με συχνότητα περίπου 5 περιστατικά ανά 1 εκατομμύριο δόσεις. Το 80% των περιστατικών αναφυλαξίας αφορούσαν άτομα με ατομικό αναμνηστικό αλλεργικών αντιδράσεων, και το 90% εκδηλώθηκαν εντός 30 λεπτών από την εμβολιασμό [7]. Άλλες αναφερόμενες αλλεργικές αντιδράσεις ήταν ο κνησμός, το εξάνθημα, η φαγούρα στον φάρυγγα και στον λάρυγγα καθώς και ήπια συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα [31].

Εικόνα 1

[1] Emergency Use Authorization (EUA) of the Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine to Prevent Coronavirus. Fact sheet for healthcare providers administering vaccine. https://www.fda.gov/media/144413/download (τελευταία επίσκεψη 21 Οκτωβρίου 2021).[2] Thompson MG, Stenehjem E, Grannis S, et al. Effectiveness of Covid-19 Vaccines in Ambulatory and Inpatient Care Settings. N Engl J Med 2021; 385:1355. 2[3] Haas EJ, Angulo FJ, McLaughlin JM, et al. Impact and effectiveness of mRNA BNT162b2 vaccine against SARS-CoV-2 infections and COVID-19 cases, hospitalisations, and deaths following a nationwide vaccination campaign in Israel: an observational study using national surveillance data. Lancet 2021; 397:1819. [4] Vasileiou E, Simpson CR, Shi T, et al. Interim findings from first-dose mass COVID-19 vaccination roll-out and COVID-19 hospital admissions in Scotland: a national prospective cohort study. Lancet 2021; 397:1646. [5] Dagan N, Barda N, Kepten E, et al. BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Mass Vaccination Setting. N Engl J Med 2021; 384:1412. [6] Chapin-Bardales J, Gee J, Myers T. Reactogenicity Following Receipt of mRNA-Based COVID-19 Vaccines. JAMA 2021; 325:2201. [7] Shimabukuro T. COVID-19 vaccine safety update, Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) meeting, January 27, 2021. https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-01/06-COVID-Shimabukuro.pdf (τελευταία επίσκεψη 28 Ιανουαρίου 2021). [8] Gee J, Marquez P, Su J, et al. First Month of COVID-19 Vaccine Safety Monitoring - United States, December 14, 2020-January 13, 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:283. [9] United Kingdom Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. UK medicines regulator gives approval for first UK COVID-19 vaccine. https://www.gov.uk/government/news/uk-medicines-regulator-gives-approval-for-first-uk-covid-19-vaccine (τελευταία επίσκεψη 02 Δεκεμβρίου 2020). [10] Canada. Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccine: Authorization information. https://www.canada.ca/en/health-canada/services/drugs-health-products/covid19-industry/drugs-vaccines-treatments/vaccines/pfizer-biontech/authorization.html (τελευταία επίσκεψη 09 Δεκεμβρίου 2020). [11] European Medicines Agency. EMA recommends first COVID-19 vaccine for authorisation in the EU. https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-recommends-first-covid-19-vaccine-authorisation-eu (τελευταία επίσκεψη 04 Ιανουαρίου 2021).[12] Walsh EE, Frenck RW Jr, Falsey AR, et al. Safety and Immunogenicity of Two RNA-Based Covid-19 Vaccine Candidates. N Engl J Med 2020; 383:2439.[13] Frenck RW Jr, Klein NP, Kitchin N, et al. Safety, Immunogenicity, and Efficacy of the BNT162b2 Covid-19 Vaccine in Adolescents. N Engl J Med 2021; 385:239. [14] US FDA. Emergency Use Authorization (EUA) of the Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccine to prevent coronavirus disease 2019 (COVID-19) for 5 through 11 years of age. https://www.fda.gov/media/153714/download (τελευταία επίσκεψη 02 Νοεμβρίου 2021). 14[15] Levin EG, Lustig Y, Cohen C, et al. Waning Immune Humoral Response to BNT162b2 Covid-19 Vaccine over 6 Months. N Engl J Med 2021. [16] FDA Briefing Document. Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine. Vaccines and Related Biological Products Advisory Committee Meeting. December 10, 2020 https://www.fda.gov/media/144245/download (Accessed on December 09, 2020). [17] Polack FP, Thomas SJ, Kitchin N, et al. Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine. N Engl J Med 2020; 383:2603. [18] Hall VJ, Foulkes S, Saei A, et al. COVID-19 vaccine coverage in health-care workers in England and effectiveness of BNT162b2 mRNA vaccine against infection (SIREN): a prospective, multicentre, cohort study. Lancet 2021; 397:1725. [19] Amit S, Regev-Yochay G, Afek A, et al. Early rate reductions of SARS-CoV-2 infection and COVID-19 in BNT162b2 vaccine recipients. Lancet 2021; 397:875. [20] Rinott E, Youngster I, Lewis YE. Reduction in COVID-19 Patients Requiring Mechanical Ventilation Following Implementation of a National COVID-19 Vaccination Program - Israel, December 2020-February 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:326. [21] Britton A, Jacobs Slifka KM, Edens C, et al. Effectiveness of the Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine Among Residents of Two Skilled Nursing Facilities Experiencing COVID-19 Outbreaks - Connecticut, December 2020-February 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:396. [22] Benenson S, Oster Y, Cohen MJ, Nir-Paz R. BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine Effectiveness among Health Care Workers. N Engl J Med 2021; 384:1775. [23] Tenforde MW, Olson SM, Self WH, et al. Effectiveness of Pfizer-BioNTech and Moderna Vaccines Against COVID-19 Among Hospitalized Adults Aged ≥65 Years - United States, January-March 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:674. [24] Butt AA, Omer SB, Yan P, et al. SARS-CoV-2 Vaccine Effectiveness in a High-Risk National Population in a Real-World Setting. Ann Intern Med 2021; 174:1404. [25] Chodick G, Tene L, Patalon T, et al. Assessment of Effectiveness of 1 Dose of BNT162b2 Vaccine for SARS-CoV-2 Infection 13 to 24 Days After Immunization. JAMA Netw Open 2021; 4:e2115985. [26] Chung H, He S, Nasreen S, et al. Effectiveness of BNT162b2 and mRNA-1273 covid-19 vaccines against symptomatic SARS-CoV-2 infection and severe covid-19 outcomes in Ontario, Canada: test negative design study. BMJ 2021; 374:n1943. [27] Reis BY, Barda N, Leshchinsky M, et al. Effectiveness of BNT162b2 Vaccine against Delta Variant in Adolescents. N Engl J Med 2021. [28] Olson SM, Newhams MM, Halasa NB, et al. Effectiveness of Pfizer-BioNTech mRNA Vaccination Against COVID-19 Hospitalization Among Persons Aged 12-18 Years - United States, June-September 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:1483. [29] Lopez Bernal J, Andrews N, Gower C, et al. Effectiveness of Covid-19 Vaccines against the B.1.617.2 (Delta) Variant. N Engl J Med 2021; 385:585.[30] Thomas SJ, Moreira ED Jr, Kitchin N, et al. Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine through 6 Months. N Engl J Med 2021.[31] CDC COVID-19 Response Team, Food and Drug Administration. Allergic Reactions Including Anaphylaxis After Receipt of the First Dose of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine - United States, December 14-23, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:46.[32] Gargano JW, Wallace M, Hadler SC, et al. Use of mRNA COVID-19 Vaccine After Reports of Myocarditis Among Vaccine Recipients: Update from the Advisory Committee on Immunization Practices - United States, June 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021; 70:977. [33] Wall EC, Wu M, Harvey R, et al. Neutralising antibody activity against SARS-CoV-2 VOCs B.1.617.2 and B.1.351 by BNT162b2 vaccination. Lancet 2021; 397:2331.[34] Planas D, Veyer D, Baidaliuk A, et al. Reduced sensitivity of SARS-CoV-2 variant Delta to antibody neutralization. Nature 2021; 596:276.[35] Edara VV, Pinsky BA, Suthar MS, et al. Infection and Vaccine-Induced Neutralizing-Antibody Responses to the SARS-CoV-2 B.1.617 Variants. N Engl J Med 2021; 385:664.

Εμβολιασμός κατά της COVID-19 σε Παιδιά Ηλικίας 5 Ετών και Άνω

- Νοέμβριος 2021 -

Τον Οκτώβριο του 2021, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) χορήγησε άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης του εμβολίου BNT162b2 (Pfizer) σε άτομα ηλικίας 5-11 ετών βάσει δεδομένων από τυχαιοποιημένες μελέτες σε περισσότερα από 2.000 παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας, οι οποίες κατέδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του εν λόγω εμβολίου κατά της συμπτωματικής COVID-19 ισούται με 91%, ενώ η ανοσογονικότητα του είναι παρόμοια με εκείνη των εφήβων και των νέων ενηλίκων [1].

Στις μελέτες αυτές δεν σημειώθηκαν περιστατικά σχετιζόμενης με το εμβόλιο μυοκαρδίτιδας. Αν και ο ακριβής κίνδυνος για εμφάνισης μυοκαρδίτιδας παραμένει άγνωστος, αναμένεται να είναι χαμηλότερος από τον κίνδυνο που διατρέχουν τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να γνωρίζουν ότι η δόση και το σκεύασμα που χρησιμοποιείται στα παιδιά είναι διαφορετικό από εκείνο που χρησιμοποιείται σε έφηβους και ενήλικες.

[1] US FDA. Emergency Use Authorization (EUA) of the Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccine to prevent coronavirus disease 2019 (COVID-19) for 5 through 11 years of age. https://www.fda.gov/media/153714/download (τελευταία επίσκεψη 2 Νοεμβρίου 2021).

Τα Μετά-COVID-19 Συμπτώματα δεν Επηρεάζονται από τον Εμβολιασμό

- Οκτώβριος 2021 -

Μερικοί ασθενείς με επίμονα συμπτώματα μετά από COVID-19 ανησυχούν ότι ο εμβολιασμός μπορεί να τα επιδεινώσει.

 Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη που συμπεριέλαβε 163 ασθενείς με μεγάλο φορτίο μετά-COVID-19 συμπτωμάτων οκτώ μήνες μετά τη νόσηση, τα συμπτώματα των περισσότερων ασθενών είτε βελτιώθηκαν ή παρέμειναν αμετάβλητα έναν μήνα μετά τη χορήγηση είτε του BNT162b2 (Pfizer) ή του ChAdOx1 nCoV-19/AZD1222 (AstraZeneca) εμβολίου [1].

Ο εμβολιασμός των ασθενών που έχουν νοσήσει με COVID-19 εξακολουθεί να συνιστάται ανεξάρτητα από την παρουσία επίμονων συμπτωμάτων.

[1] Symptoms After COVID-19 Vaccination in Patients With Persistent Symptoms After Acute Infection: A Case Series. Arnold DT, Milne A, Samms E, Stadon L, Maskell NA, Hamilton FW. Ann Intern Med. 2021;174(9):1334. Epub 2021 May 25.

Τυχαιοποιημένη Μελέτη για τον Στόχο της Αρτηριακής Πίεσης στους Ηλικιωμένους Ενήλικες

- Οκτώβριος 2021 -

Οι ειδικοί συστήνουν εντατική μείωση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) στους ηλικιωμένους υπερτασικούς, με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης SPRINT.

Στη μελέτη Strategy of Blood Pressure Intervention in the Elderly Hypertensive Patients (STEP), περισσότεροι από 8.000 Κινέζοι ηλικίας 60-80 ετών τυχαιοποιήθηκαν είτε σε μία πιο εντατική (στόχος συστολικής ΑΠ < 130 mmHg) ή σε μία λιγότερο εντατική (στόχος συστολικής ΑΠ <150 mmHg) στρατηγική μείωσης της ΑΠ [1]. Εκείνοι που τυχαιοποιήθηκαν στην πιο εντατική μείωση της ΑΠ παρουσίασαν ελαφρώς χαμηλότερα ποσοστά αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, οξέων στεφανιαίων συνδρόμων και καρδιακής ανεπάρκειας στη διάρκεια της 2ετούς διαχρονικής παρακολούθησης. Τα μείζονα δυσμενή συμβάματα ήταν παρόμοια και στις δύο ομάδες.

Τα ευρήματα της μελέτης STEP συνάδουν σε μεγάλο βαθμό με εκείνα της μελέτης SPRINT και τάσσονται υπέρ της σύστασης των ειδικών για εντατική μείωση της (ΑΠ) στους ηλικιωμένους υπερτασικούς.

[1] Trial of Intensive Blood-Pressure Control in Older Patients with Hypertension. Zhang W, Zhang S, Deng Y, Wu S, Ren J, Sun G, Yang J, Jiang Y, Xu X, Wang TD, Chen Y, Li Y, Yao L, Li D, Wang L, Shen X, Yin X, Liu W, Zhou X, Zhu B, Guo Z, Liu H, Chen X, Feng Y, Tian G, Gao X, Kario K, Cai J, STEP Study Group. N Engl J Med. 2021;385(14):1268. Epub 2021 Aug 30.

Κίνδυνος Αιμορραγίας του Πεπτικού Συστήματος με τα Άμεσα δρώντα από του Στόματος Αντιπηκτικά (DOACs)

- Οκτώβριος 2021 -

Σε γενικές γραμμές τα DOACs προτιμώνται έναντι τις ασενοκουμαρόλης στα άτομα με μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή ή φλεβική θρομβοεμβολή.

Μία νέα μελέτη εξέτασε τον κίνδυνο αιμορραγίας του πεπτικού συστήματος σε 5.000 άτομα υπό αγωγή με απιξαμπάνη, ριβαροξαμπάνη ή δαμπιγκατράνη [1]. Υψηλότερα ποσοστά αιμορραγίας του πεπτικού συστήματος παρατηρήθηκαν στα άτομα υπό αγωγή με ριβαροξαμπάνη (3.2 ανά 100 άτομα-έτη) συγκριτικά με τους άλλους παράγοντες (2.5 για την απιξαμπάνη και 1.9 για τη δαμπιγκατράνη). Η μία δόση την ημέρα της ριβαροξαμπάνης και τα υψηλότερα μέγιστα επίπεδά της στο αίμα μπορεί να εξηγούν τα υψηλότερα ποσοστά αιμορραγίας.

Τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν επιλέγεται ένα DOAC.

[1] Rivaroxaban Is Associated With Higher Rates of Gastrointestinal Bleeding Than Other Direct Oral Anticoagulants: A Nationwide Propensity Score-Weighted Study. Ingason AB, Hreinsson JP,Ágústsson AS, Lund SH, Rumba E, Pálsson DA, Reynisson IE, Guðmundsdóttir BR,Önundarson PT, Björnsson ES. Ann Intern Med. 2021; 

Μυοκαρδίτιδα σε Αθλητές Αναρρωνύοντες από COVID-19

- Οκτώβριος 2021 -

Παρά τους αρχικούς προβληματισμούς για πιθανή μυοκαρδίτιδα σε εφήβους και νέους ενήλικες αθλητές αναρρωνύοντες από COVID-19, πρόσφατες μελέτες κατέδειξαν ότι ο κίνδυνος καρδιακής βλάβης είναι χαμηλός.

Σε μία προοπτική πολυκεντρική μελέτη κοόρτης που συμπεριέλαβε 3.018 αθλητές κολλεγίων των ΗΠΑ που είχαν διαγνωστεί με COVID-19 και υποβλήθηκαν σε καρδιολογική εκτίμηση, πιθανή καρδιακή βλάβη διαπιστώθηκε στους 21 (0.7 %), περιλαμβανομένων 15 από τα 119 άτομα που υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφίακαρδιάς (CMR) με βάσει τα ευρήματα των αρχικών εξετάσεων (ηλεκτροκαρδιογράφημα, τροπονίνη ή/και υπερηχοκαρδιογράφημα), και 6 από τα 198 άτομα που υποβλήθηκαν σε προσυμπτωματικό έλεγχο με CMR [1]. Στη διάρκεια της διαχρονικής παρακολούθησης σημειώθηκε μόνο ένα αρνητικό καρδιακό σύμβαμα, που πιθανότατα ήταν άσχετο με την COVID-19.

Τα ευρήματα αυτά μπορεί να μην είναι αντιπροσωπευτικά της συχνότητας της μυοκαρδίτιδας μετά από λοίμωξη με μεταλλαγμένα στελέχη του ιού SARS-CoV-2 (π.χ. το στέλεχος δέλτα). Ωστόσο, τάσσονται υπέρ της τρέχουσας προσέγγισης στην καρδιολογική εκτίμηση και στην επιστροφή αυτού του πληθυσμού στους αγωνιστικούς χώρους.

[1] ARS-CoV-2 Cardiac Involvement in Young Competitive Athletes. Moulson N, Petek BJ, Drezner JA, Harmon KG, Kliethermes SA, Patel MR, Baggish AL, Outcomes Registry for Cardiac Conditions in Athletes Investigators. Circulation. 2021;144(4):256. Epub 2021 Apr 17.

Επίδραση του Υποκατάστατου Αλατιού στα Καρδιαγγειακά Συμβάματα και στην Καρδιαγγειακή Θνησιμότητα

- Σεπτέμβριος 2021 -

Σύμφωνα με αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα, ο περιορισμός του αλατιού της διατροφής μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση. Όμως οι μελέτες που έχουν εκτιμήσει άμεσα τις επιδράσεις που ασκεί ο περιορισμός του αλατιού στις μακροχρόνιες καρδιαγγειακές εκβάσεις και στην καρδιαγγειακή θνησιμότητα είναι λίγες.

Στην πρόσφατη μελέτη Salt Substitute and Stroke (SSaSS), που τυχαιοποίησε περισσότερους από 20.000 ηλικιωμένους με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο στην κατ’ οίκον χρήση ενός εμπλουτισμένου με κάλιο υποκατάστατου αλατιού ή στη συνέχιση της χρήσης του κανονικού αλατιού, εκείνοι που χρησιμοποίησαν το υποκατάστατο παρουσίασαν μικρότερο κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο καθώς και μικρότερη ολική θνησιμότητα στη διάρκεια της 5ετούς διαχρονικής παρακολούθησης [1].

Τα ευρήματα αυτά τάσσονται υπέρ των ισχυουσών συστάσεων για ελάττωση της πρόσληψης αλατιού.

[1] Effect of Salt Substitution on Cardiovascular Events and Death. Neal B, Wu Y, Feng X, Zhang R, Zhang Y, Shi J, Zhang J, Tian M, Huang L, Li Z, Yu Y, Zhao Y, Zhou B, Sun J, Liu Y, Yin X, Hao Z, Yu J, Li KC, Zhang X, Duan P, Wang F, Ma B, Shi W, Di Tanna GL, Stepien S, Shan S, Pearson SA, Li N, Yan LL, Labarthe D, Elliott P. N Engl J Med. 2021;385(12):1067. Epub 2021 Aug 29.

Το Στέλεχος Δέλτα Σχετίζεται με Αυξημένες Νοσηλείες για COVID-19 στα Παιδιά

- Σεπτέμβριος 2021 -

Με την επικράτηση του στελέχους Δέλτα (B.1.617.2) του SARS-CoV-2 στις ΗΠΑ, ο αριθμός των μηνιαίων νοσηλειών για COVID-19 και τα εβδομαδιαία ποσοστά νοσηλειών για COVID-19 στα άτομα ηλικίας <18 ετών έχει αυξηθεί [1,2].

Το κατά πόσο το στέλεχος Δέλτα προκαλεί σοβαρότερη νόσο στα παιδιά, παραμένει αδιευκρίνιστο. Ωστόσο, παρόμοια ποσοστά νοσηλευόμενων παιδιών χρειάζονται εντατική θεραπεία (περίπου 20%) και επεμβατικό μηχανικό αερισμό (περίπου 3%) πριν και μετά την ανάδυση του στελέχους Δέλτα. Τα παιδιατρικά ποσοστά νοσηλείας για COVID-19 είναι χαμηλότερα στις Πολιτείες με υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού κατά του SARS-CoV-2 και στους πλήρως εμβολιασμένους συγκριτικά με τους μη εμβολιασμένους έφηβους.

Ο εμβολιασμός των εφήβων και των ενηλίκων έχει κομβική σημασία για την αποτροπή της λοίμωξής από SARS-CoV-2 στα παιδιά που είναι πολύ μικρά για να εμβολιαστούν.

[1] Trends in COVID-19 Cases, Emergency Department Visits, and Hospital Admissions Among Children and Adolescents Aged 0-17 Years - United States, August 2020-August 2021. Siegel DA, Reses HE, Cool AJ, Shapiro CN, Hsu J, Boehmer TK, Cornwell CR, Gray EB, Henley SJ, Lochner K, Suthar AB, Lyons BC, Mattocks L, Hartnett K, Adjemian J, van Santen KL, Sheppard M, Soetebier KA, MAPW1, Logan P, Martin M, Idubor O, Natarajan P, Sircar K, Oyegun E, Dalton J, Perrine CG, Peacock G, Schweitzer B, Morris SB, Raizes E. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021;70(36):1249. Epub 2021 Sep 10. [2] Hospitalizations Associated with COVID-19 Among Children and Adolescents - COVID-NET, 14 States, March 1, 2020-August 14, 2021. Delahoy MJ, Ujamaa D, Whitaker M, O'Halloran A, Anglin O, Burns E, Cummings C, Holstein R, Kambhampati AK, Milucky J, Patel K, Pham H, Taylor CA, Chai SJ, Reingold A, Alden NB, Kawasaki B, Meek J, Yousey-Hindes K, Anderson EJ, Openo KP, Teno K, Weigel A, Kim S, Leegwater L, Bye E, Como-Sabetti K, Ropp S, Rudin D, Muse A, Spina N, Bennett NM, Popham K, Billing LM, Shiltz E, Sutton M, Thomas A, Schaffner W, Talbot HK, Crossland MT, McCaffrey K, Hall AJ, Fry AM, McMorrow M, Reed C, Garg S, Havers FP, COVID-NET Surveillance Team, COVID-NET Surveillance Team. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021;70(36):1255. Epub 2021 Sep 10.

Παιδική Παχυσαρκία κατά τη Διάρκεια της Πανδημίας COVID-19

- Σεπτέμβριος 2021 -

Σε μία αναδρομική μελέτη κοόρτης που συμπεριέλαβε περισσότερα από 190.000 παιδιά τα οποία είχαν τουλάχιστον μία μέτρηση του δείκτη μάζας σώματος πριν και κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της πανδημίας, οι δείκτες παχυσαρκίας αυξήθηκαν συγκριτικά με τα προ πανδημίας επίπεδα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Η αύξηση ανά ηλικιακή ομάδα ήταν 19% έως 26% στις ηλικίες 5 έως 11 ετών, 19% έως 23% στις ηλικίες 12 έως 15 ετών και 18% έως 20% στις ηλικίες 16 έως 17 ετών [1].

Άλλες μελέτες αναφέρουν ότι η πανδημία προκάλεσε επίταση των παραγόντων κινδύνου, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης σωματικής δραστηριότητας, του αυξημένου χρόνου επί οθόνης και της πρόσβασης σε ανθυγιεινές τροφές. Επίσης, οι μελέτες διαπίστωσαν επίταση των προϋπαρχουσών διαφορών στους δείκτες παχυσαρκίας μεταξύ φυλετικών/εθνοτικών και εισοδηματικών ομάδων [2,3].

[1] Changes in Body Mass Index Among Children and Adolescents During the COVID-19 Pandemic. Woolford SJ, Sidell M, Li X, Else V, Young DR, Resnicow K, Koebnick C. JAMA. 2021.[2] COVID-19 and Changes in Child Obesity. Jenssen BP, Kelly MK, Powell M, Bouchelle Z, Mayne SL, Fiks AG. Pediatrics. 2021;147(5) Epub 2021 Mar 2.[3] Reducing risk of childhood obesity in the wake of covid-19. Chung A, Tully L, Czernin S, Thompson R, Mansoor A, Gortmaker SL. BMJ. 2021;374:n1716. Epub 2021 Aug 10.

Ο Εμβολιασμός κατά της COVID-19 Δεν Αυξάνει τον Κίνδυνο Αυτόματων Αποβολών

- Σεπτέμβριος 2021 -

Τα αποδεικτικά στοιχεία για την ασφάλεια του εμβολιασμού κατά της COVID-19 στην κύηση πληθαίνουν διαρκώς.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε σχεδόν 2.500 κυήσεις, ο τυποποιημένος ως προς την ηλικία αθροιστικός κίνδυνος αυτόματης αποβολής ήταν 12.8% στις γυναίκες που έλαβαν το mRNA εμβόλιο κατά της COVID-19 προ της σύλληψης ή πριν την 20η εβδομάδα κύησης. Ο κίνδυνος αυτός είναι όμοιος με το αναμενόμενο ποσοστό αυτόματων αποβολών στον γενικό μαιευτικό πληθυσμό [1].

Σε μία άλλη μελέτη που συμπεριέλαβε περισσότερες από 105.000 κυήσεις, οι γυναίκες που βίωσαν αυτόματη αποβολή είχαν παρόμοια ποσοστά έκθεσης στο εμβόλιο κατά τις COVID-19 με εκείνες που δεν βίωσαν αυτόματη αποβολή [2]. Τα αποτελέσματα ήταν όμοια για το εμβόλιο mRNA-1273 (Moderna) και το εμβόλιο BNT162b2 (Pfizer). Οι κίνδυνοι που ενέχει το εμβόλιο Ad26.COV2.S (Janssen/Johnson & Johnson) δεν κατέστη εφικτό να εκτιμηθούν λόγω του μικρού αριθμού εμβολιαζόμενων.

Με βάση τα ανωτέρω ευρήματα, συνιστάται εμβολιασμός κατά της COVID-19 σε όλες τις έγκυες. Το όφελος μπορεί να είναι μεγαλύτερο στις γυναίκες με υψηλότερο κίνδυνο έκθεσης στον SARS-CoV-2 ή υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν σοβαρή νόσο αν μολυνθούν (π.χ. εκείνες με παχυσαρκία, διαβήτη ή υπέρταση).

[1] Receipt of mRNA Covid-19 Vaccines and Risk of Spontaneous Abortion. Zauche LH, Wallace B, Smoots AN, Olson CK, Oduyebo T, Kim SY, Petersen EE, Ju J, Beauregard J, Wilcox AJ, Rose CE, Meaney-Delman DM, Ellington SR, CDC v-safe Covid-19 Pregnancy Registry Team. N Engl J Med. 2021.[2] Spontaneous Abortion Following COVID-19 Vaccination During Pregnancy. Kharbanda EO, Haapala J, DeSilva M, Vazquez-Benitez G, Vesco KK, Naleway AL, Lipkind HS. JAMA. 2021.

Τελικά Αποτελέσματα της Μελέτης SPRINT

- Ιούνιος 2021 -

Η μελέτη SPRINT (Systolic Blood Pressure Intervention Trial) ήταν μία τυχαιοποιημένη μελέτη – ορόσημο που σύγκρινε την εντατική μείωση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) έναντι της συμβατικής μείωσης σε άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου.

Η αρχική μελέτη δημοσιεύτηκε το 2015, αλλά η συλλογή επιπρόσθετων δεδομένων από τη διαχρονική παρακολούθησε οδήγησε στη δημοσίευση των τελικών αποτελεσμάτων της μελέτης SPRINT [1]. Σε συμφωνία με τα αρχικά ευρήματα, η εντατική μείωση της ΑΠ οδήγησε σε χαμηλότερα ποσοστά μειζόνων καρδιαγγειακών συμβαμάτων και χαμηλότερη θνησιμότητα συγκριτικά με τη συμβατική μείωση.

Οι ειδικοί εξακολουθούν να συνιστούν εντατική μείωση της ΑΠ στα άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου.

[1] Final Report of a Trial of Intensive versus Standard Blood-Pressure Control. SPRINT Research Group, Lewis CE, Fine LJ, Beddhu S, Cheung AK, Cushman WC, Cutler JA, Evans GW, Johnson KC, Kitzman DW, Oparil S, Rahman M, Reboussin DM, Rocco MV, Sink KM, Snyder JK, Whelton PK, Williamson JD, Wright JT Jr, Ambrosius WT. N Engl J Med. 2021;384(20):1921.

Η Κλινδαμυκίνη Δεν Συνιστάται Πλέον ως Εναλλακτική Επιλογή στην Προφύλαξη κατά της Ενδοκαρδίτιδας

- Ιούνιος 2021 -

Τον Μάιο του 2021, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) επικαιροποίησε τις κατευθυντήριες οδηγίες του 2007 για τη χημειοπροφύλαξη κατά της στρεπτοκοκκικής λοιμώδους ενδοκαρδίτιδας σε ασθενείς με σχετικούς παράγοντες κινδύνου που υποβάλλονται σε οδοντιατρικές πράξεις [1].

Στους ασθενείς αυτούς η προτιμώμενη από του στόματος ουσία είναι η αμοξυκιλλίνη. Οι εναλλακτικές επιλογές για όσους είναι αλλεργικοί στην αμοξυκιλλίνη περιλαμβάνουν την αζιθρομυκίνη, την κλαριθρομυκίνη και τη δοξυκυκλίνη.

Η κλινδαμυκίνη δεν συνιστάται πλέον ως εναλλακτική επιλογή επειδή σχετίζεται με πιο συχνές και σοβαρές παρενέργειες (κυρίως λοίμωξη από Clostridium difficile) συγκριτικά με τις άλλες ουσίες.

[1] Prevention of Viridans Group Streptococcal Infective Endocarditis: A Scientific Statement From the American Heart Association. Wilson WR, Gewitz M, Lockhart PB, Bolger AF, DeSimone DC, Kazi DS, Couper DJ, Beaton A, Kilmartin C, Miro JM, Sable C, Jackson MA, Baddour LM, American Heart Association Young Hearts Rheumatic Fever, Endocarditis and Kawasaki Disease Committee of the Council on Lifelong Congenital Heart Disease and Heart Health in the Young; Council on Cardiovascular and Stroke Nursing; and the Council on Quality of Care and Outcomes Research. Circulation. 2021;143(20):e963. Epub 2021 Apr 15.

Διαχείριση της Θερμοκρασίας μετά από Καρδιακή Ανακοπή

- Ιούνιος 2021 -

Η βέλτιστη θερμοκρασία για τους ασθενείς στους οποίους ενδείκνυται στοχευμένη διαχείριση της θερμοκρασίας μετά από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή κυμαίνεται μεταξύ 33ο C (υποθερμία) και ≤ 37.7ο C (νορμοθερμία).

Μία πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη που σύγκρινε τη στοχευμένη υποθερμία με τη νορμοθερμία σε 1.900 ασθενείς μετά από αναζωογόνηση από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, δεν διαπίστωσε καμία διαφορά στην επιβίωση (50% έναντι 48%) ή στις λειτουργικές εκβάσεις, μετά από 6 μήνες [1].

Δεδομένου ότι η αρχική εγκεφαλική βλάβη σε πολλούς ασθενείς αυτής της μελέτης ήταν μάλλον ήπια, οι ειδικοί εξακολουθούν να συνιστούν τη στοχευμένη νορμοθερμία για τους ασθενείς με ήπια εγκεφαλική βλάβη και τη στοχευμένη υποθερμία για τα περισσότερα περιστατικά με σοβαρή εγκεφαλική βλάβη.

[1] Hypothermia versus Normothermia after Out-of-Hospital Cardiac Arrest. Dankiewicz J, Cronberg T, Lilja G, Jakobsen JC, Levin H, Ullén S, Rylander C, Wise MP, Oddo M, Cariou A, Bělohlávek J, Hovdenes J, Saxena M, Kirkegaard H, Young PJ, Pelosi P, Storm C, Taccone FS, Joannidis M, Callaway C, Eastwood GM, Morgan MPG, Nordberg P, Erlinge D, Nichol AD, Chew MS, Hollenberg J, Thomas M, Bewley J, Sweet K, Grejs AM, Christensen S, Haenggi M, Levis A, Lundin A, Düring J, Schmidbauer S, Keeble TR, Karamasis GV, Schrag C, Faessler E, Smid O, Otáhal M, Maggiorini M, Wendel Garcia PD, Jaubert P, Cole JM, Solar M, Borgquist O, Leithner C, Abed-Maillard S, Navarra L, Annborn M, Undén J, Brunetti I, Awad A, McGuigan P, Bjørkholt Olsen R, Cassina T, Vignon P, Langeland H, Lange T, Friberg H, Nielsen N, TTM2 Trial Investigators. N Engl J Med. 2021;384(24):2283.

Καρδιακή Αποκατάσταση για Ηλικιωμένους με Ευπάθεια μετά από Νοσηλεία για Καρδιακή Ανεπάρκεια

- Μάιος 2021 -

Η καρδιακή αποκατάσταση βελτιώνει τη λειτουργική ικανότητα των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, αν και οι επιδράσεις της στους ηλικιωμένους ή ευπαθείς ασθενείς δεν έχουν περιγραφεί επαρκώς.

Στη μελέτη REHAB-HF, σχεδόν 350 ηλικιωμένοι ασθενείς (ηλικίας > 60 ετών) με ευπάθεια (frailty) και πρόσφατη νοσηλεία για καρδιακή ανεπάρκεια, τυχαιοποιήθηκαν σε ένα προσαρμοσμένο πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης ή στη συνήθη φροντίδα [1]. Μετά από τρεις μήνες, η ομάδα της καρδιακής αποκατάστασης παρουσίασε υψηλότερα επίπεδα σωματικής λειτουργίας (όπως αυτή μετρήθηκε με το Short Physical Performance Battery score) συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου. Τα ποσοστά επανανοσηλείας ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η καρδιακή αποκατάσταση μετά από νοσηλεία για καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προσφέρει όφελος στους ηλικιωμένους ασθενείς με μεγάλο φορτίο ευπάθειας.

[1] Physical Rehabilitation for Older Patients Hospitalized for Heart Failure. Kitzman DW, Whellan DJ, Duncan P, Pastva AM, Mentz RJ, Reeves GR, Nelson MB, Chen H, Upadhya B, Reed SD, Espeland MA, Hewston L, O'Connor CM. N Engl J Med. 2021;385(3):203. Epub 2021 May 16.

Αντισωματική Απάντηση στο SARS-CoV-2 mRNA εμβόλιο στους Λήπτες Μοσχεύματος Συμπαγούς Οργάνου

- Μάιος 2021 -

Οι λήπτες μοσχεύματος συμπαγούς οργάνου είναι κατάλληλοι για εμβολιασμό κατά της COVID-19 εκτός εάν αντενδείκνυται.

 Ωστόσο, σύμφωνα με πρότερα δεδομένα, η ανοσολογική αντίδραση μετά την πρώτη δόση του mRNA εμβολίου είναι ηπιότερη σε αυτόν τον πληθυσμό συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Σε μία μελέτη παρακολούθησης (follow-up study) που εξέτασε την ανοσολογική αντίδραση μετά την χορήγηση και των δύο δόσεων του mRNA εμβολίου, οι ανοσολογικές αντιδράσεις βελτιώθηκαν μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης συγκριτικά με την πρώτη, αλλά η συνολική αντίδραση ήταν αρκετά πιο εξασθενημένη συγκριτικά με εκείνη που παρατηρείται στα μη μεταμοσχευμένα άτομα [1]. Η πτωχή ανοσολογική αντίδραση συσχετίστηκε με τη χρήση αντιμεταβολιτών για ανοσοκαταστολή.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ληπτών μοσχεύματος συμπαγούς οργάνου μπορεί να εξακολουθούν να κινδυνεύουν από COVID-19 μετά τις δύο δόσεις του mRNA εμβολίου.

[1] Antibody Response to 2-Dose SARS-CoV-2 mRNA Vaccine Series in Solid Organ Transplant Recipients. Boyarsky BJ, Werbel WA, Avery RK, Tobian AAR, Massie AB, Segev DL, Garonzik-Wang JM. JAMA. 2021.

Ο Κίνδυνος για Επαγόμενη από Εμβόλιο Θρομβωτική Θρομβοπενία με Συγκεκριμένα Εμβόλια κατά της COVID-19

- Απρίλιος 2021 -

Στους λήπτες δύο εμβολίων κατά της COVID-19 (ChAdOx1 nCoV-19/AZD 1222 [AstraZeneca] και Ad26.COV2.S [Janssen/Johnson & Johnson]) παρατηρούνται εξαιρετικά σπάνια περιστατικά θρομβώσεων [1-5].

Οι περισσότερες αναφορές περιγράφουν λίγα τέτοια περιστατικά ανά δεκάδες εκατομμύρια εμβολιασμένα άτομα. Τα προσβεβλημένα άτομα παρουσιάζουν μία κατάσταση που μοιάζει με θρομβοπενία επαγόμενη από ηπαρίνη (heparin-induced thrombocytopenia, HIT) και ονομάζεται επαγόμενη από εμβόλιο θρομβωτική θρομβοπενία (vaccine-induced thrombotic thrombocytopenia, VITT). Το εν λόγω φαινόμενο οφείλεται σε αντισώματα κατά του αιμοπεταλιακού παράγοντα 4 (platelet factor 4, PF4), αλλά σε αντίθεση με τα αντισώματα που παράγονται στη HIT, τα οποία επάγονται από την ηπαρίνη, τα αντισώματα στη VITT είναι ανεξάρτητα από την ηπαρίνη. Η αντιμετώπιση συνίσταται στη θεραπευτική αντιπηξία με μη ηπαρινούχους παράγοντες και χορήγηση ενδοφλέβιας ανοσοσφαιρίνης σε υψηλή δόση. Τα συνηθισμένα σημεία των θρομβώσεων είναι οι φλεβώδεις κόλποι του εγκεφάλου, και η σπλαχνική φλέβα, αλλά έχουν επίσης παρατηρηθεί ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια και οξεία αρτηριακή απόφραξη των άκρων. Οι παράγοντες κινδύνου για VITT παραμένουν άγνωστοι.

 Οι επιστημονικοί υγειονομικοί φορείς και άλλοι ειδικοί τονίζουν ότι τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν αυτού του σπάνιου κινδύνου.

[1] Thrombosis and Thrombocytopenia after ChAdOx1 nCoV-19 Vaccination. Schultz NH, Sørvoll IH, Michelsen AE, Munthe LA, Lund-Johansen F, Ahlen MT, Wiedmann M, Aamodt AH, Skattør TH, Tjønnfjord GE, Holme PA. N Engl J Med. 2021.[2] Thrombotic Thrombocytopenia after ChAdOx1 nCov-19 Vaccination. Greinacher A, Thiele T, Warkentin TE, Weisser K, Kyrle PA, Eichinger S. N Engl J Med. 2021.[3] Towards understanding ChAdOx1 nCov-19 vaccine-induced immune thrombotic thrombocytopenia (VITT). Greinacher, Selleng, Wesche, Handtke et al, preprint. https://www.researchsquare.com/article/rs-440461/v1 (Accessed on April 27, 2021).[4] Pathologic Antibodies to Platelet Factor 4 after ChAdOx1 nCoV-19 Vaccination. Scully M, Singh D, Lown R, Poles A, Solomon T, Levi M, Goldblatt D, Kotoucek P, Thomas W, Lester W. N Engl J Med. 2021;[5] Thrombotic Thrombocytopenia after Ad26.COV2.S Vaccination. Muir KL, Kallam A, Koepsell SA, Gundabolu K. N Engl J Med. 2021;384(20):1964. Epub 2021 Apr 14.

Η Ένταση της Αντιπηξίας σε Άτομα που Νοσηλεύονται για COVID-19

- Μάρτιος 2021 -

Οι θρομβοεμβολικές επιπλοκές της σοβαρής COVID-19 είναι συχνές στους νοσηλευόμενους ασθενείς, ιδίως εκείνους που νοσηλεύονται σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), αλλά η βέλτιστη μέθοδος προφύλαξης ενάντια στη φλεβική θρομβοεμβολή (ΦΘΕ) παραμένει αδιευκρίνιστη.

Περιορισμένα δεδομένα από τους πρώτους μήνες της πανδημίας τάσσονταν υπέρ της χορήγησης αντιπηκτικών σε υψηλή δόση. Εντούτοις, σύμφωνα με πρόσφατες τυχαιοποιημένες μελέτες (μία δημοσιευμένη και άλλες υπό δημοσίευση), τα αντιπηκτικά σε προφυλακτική δόση είναι εξίσου αποτελεσματικά με τις υψηλότερες δόσεις ως προς την ελάττωση του κινδύνου για ΦΘΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που νοσηλεύονται σε ΜΕΘ, με χαμηλότερο κίνδυνο αιμορραγίας [1, 2].

Με βάση τα τρέχοντα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία, η καθιερωμένη προφυλακτική δόση είναι κατάλληλη για νοσηλευόμενους με COVID-19 που δεν έχουν ΦΘΕ.

[1] Effect of Intermediate-Dose vs Standard-Dose Prophylactic Anticoagulation on Thrombotic Events, Extracorporeal Membrane Oxygenation Treatment, or Mortality Among Patients With COVID-19 Admitted to the Intensive Care Unit: The INSPIRATION Randomized Clinical Trial. INSPIRATION Investigators, Sadeghipour P, Talasaz AH, Rashidi F, Sharif-Kashani B, Beigmohammadi MT, Farrokhpour M, Sezavar SH, Payandemehr P, Dabbagh A, Moghadam KG, Jamalkhani S, Khalili H, Yadollahzadeh M, Riahi T, Rezaeifar P, Tahamtan O, Matin S, Abedini A, Lookzadeh S, Rahmani H, Zoghi E, Mohammadi K, Sadeghipour P, Abri H, Tabrizi S, Mousavian SM, Shahmirzaei S, Bakhshandeh H, Amin A, Rafiee F, Baghizadeh E, Mohebbi B, Parhizgar SE, Aliannejad R, Eslami V, Kashefizadeh A, Kakavand H, Hosseini SH, Shafaghi S, Ghazi SF, Najafi A, Jimenez D, Gupta A, Madhavan MV, Sethi SS, Parikh SA, Monreal M, Hadavand N, Hajighasemi A, Maleki M, Sadeghian S, Piazza G, Kirtane AJ, Van Tassell BW, Dobesh PP, Stone GW, Lip GYH, Krumholz HM, Goldhaber SZ, Bikdeli B. JAMA. 2021;325(16):1620.[2] https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.03.10.21252749v1.full.pdf.

Ο Επιπολασμός της Καρδιακής Νόσου σε Αθλητές Αναρρωνύοντες από COVID-19

- Μάρτιος 2021 -

Τα δεδομένα που διατίθενται για τον επιπολασμό των καρδιακών ανωμαλιών σε ενήλικες αθλητές αναρρωνύοντες από COVID-19 είναι περιορισμένα.

Για να υπολογιστεί ο επιπολασμός της καρδιακής νόσου σε επαγγελματίες αθλητές που είχαν νοσήσει από COVID-19, οι Ενώσεις Επαγγελματικού Αθλητισμού της Βόρειας Αμερικής θέσπισαν ένα πρωτόκολλο για την επιστροφή στον αγωνιστικό χώρο, το οποίο περιελάβανε επίπεδα τροπονίνης, ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχοκαρδιογράφημα σε περίπου 800 αθλητές [1]. Σχεδόν όλοι από τους 30 αθλητές που παρουσίασαν ανωμαλίες στον προσυμπτωματικό έλεγχο υπεβλήθησαν σε μαγνητική τομογραφία καρδιάς, η οποία ανέδειξε ευρήματα μη διαγνωστικά αλλά συμβατά με μυοκαρδίτιδα σε τρεις αθλητές (0.4%) και με περικαρδίτιδα σε δύο αθλητές (0.3%).

Παρόλο που λόγω περιορισμένης διαχρονικής παρακολούθησης και απουσίας δεδομένων για την προ COVID-19 κατάσταση αυτών των αθλητών η σημασία αυτών των αποτελεσμάτων είναι αβέβαιη, αυτό το μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου ανέδειξε χαμηλό ποσοστό καρδιακών ευρημάτων σε αθλητές αναρρωνύοντες από COVID-19.

[1] Prevalence of Inflammatory Heart Disease Among Professional Athletes With Prior COVID-19 Infection Who Received Systematic Return-to-Play Cardiac Screening. Martinez MW, Tucker AM, Bloom OJ, Green G, DiFiori JP, Solomon G, Phelan D, Kim JH, Meeuwisse W, Sills AK, Rowe D, Bogoch II, Smith PT, Baggish AL, Putukian M, Engel DJ. JAMA Cardiol. 2021; 

Η Ρινολασέπτη στην Υποτροπιάζουσα Περικαρδίτιδα

- Μάρτιος 2021 -

Αν και περισσότεροι ασθενείς με υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα ανταποκρίνονται στις αρχικές μεθόδους αντιμετώπισης, κάποιοι παρουσιάζουν εμμένοντα συμπτώματα.

Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη που συμπεριέλαβε περισσότερους από 80 ασθενείς με υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα, η ρινολασέπτη (ένας αναστολέας της ιντερλευκίνης-1) συνέβαλλε στην ταχεία υποχώρηση των συμπτωμάτων και ελάττωσε τον κίνδυνο υποτροπής [1]. Οι συχνότερες παρενέργειες ήταν οι αντιδράσεις στο σημείο της έγχυσης και οι λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τον Μάρτιο του 2021, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) αδειοδότησε τη ρινολασέπτη για την αντιμετώπιση της υποτροπιάζουσας περικαρδίτιδας [2].

Η ρινολασέπτη ενδείκνυται στους ασθενείς με υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα που είναι ανθεκτική στις άλλες μεθόδους αντιμετώπισης.

[1] Phase 3 Trial of Interleukin-1 Trap Rilonacept in Recurrent Pericarditis. Klein AL, Imazio M, Cremer P, Brucato A, Abbate A, Fang F, Insalaco A, LeWinter M, Lewis BS, Lin D, Luis SA, Nicholls SJ, Pano A, Wheeler A, Paolini JF, RHAPSODY Investigators. N Engl J Med. 2021;384(1):31. Epub 2020 Nov 16.[2] https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/fda-approves-first-treatment-disease-causes-recurrent-inflammation-sac-surrounding-heart? (Τελευταία επίσκεψη 26 Μαρτίου 2021).

Η Περιοριστική Στρατηγική Μεταγγίσεων στο Οξύ Έμφραγμα του Μυοκαρδίου

- Φεβρουάριος 2021 -

Σε μερικές ομάδες ασθενών, η περιοριστική στρατηγική μεταγγίσεων (μόνο εάν η αιμοσφαιρίνη είναι < 7 έως 8 gr/dL) μπορεί να ελαττώσει τις αλλογενείς μεταγγίσεις με ισοδύναμες ή καλύτερες εκβάσεις συγκριτικά με την ελεύθερη στρατηγική. 

Μία πιθανή εξαίρεση είναι το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (ΟΕΜ). Στη μελέτη REALITY, στην οποία περισσότεροι από 600 ενήλικες με συμπτωματικό ΟΕΜ τυχαιοποιήθηκαν σε περιοριστική ή ελεύθερη στρατηγική (μετάγγιση για αιμοσφαιρίνη ≤ 8 ή ≤ 10 gr/dL, αντίστοιχα), η ομάδα της περιοριστικής στρατηγικής παρουσίασε ελαφρώς χαμηλότερο κίνδυνο για μείζονα καρδιακά συμβάματα [1].

Βρίσκεται υπό εξέλιξη και μία άλλη μεγάλη μελέτη. Σε αυτήν, οι ασθενείς με ΟΕΜ μεταγγίζονται όταν η αιμοσφαιρίνη είναι < 8 gr/dL, εξετάζεται το ενδεχόμενο μετάγγισης όταν η αιμοσφαιρίνη είναι μεταξύ 8 και 10 gr/dL και η αιμοσφαιρίνη διατηρείται σε επίπεδα ≥ 10 gr/dL εάν υπάρχουν συμπτώματα ή ενεργός ισχαιμία.

[1] Effect of a Restrictive vs Liberal Blood Transfusion Strategy on Major Cardiovascular Events Among Patients With Acute Myocardial Infarction and Anemia: The REALITY Randomized Clinical Trial. Ducrocq G, Gonzalez-Juanatey JR, Puymirat E, Lemesle G, Cachanado M, Durand-Zaleski I, Arnaiz JA, Martínez-Sellés M, Silvain J, Ariza-SoléA, Ferrari E, Calvo G, Danchin N, Avendaño-SoláC, Frenkiel J, Rousseau A, Vicaut E, Simon T, Steg PG, REALITY Investigators. JAMA. 2021;325(6):552.

Κινητά Τηλέφωνα με Ισχυρούς Μαγνήτες και Απινιδωτές

- Φεβρουάριος 2021 -

Εδώ και πολύ καιρό επικρατεί προβληματισμός για την επίδραση που μπορεί να ασκούν οι ηλεκτρομαγνητικές συσκευές στους εμφυτεύσιμους απινιδωτές.

Σε μία πρόσφατη αναφορά, ένα κινητό τηλέφωνο με συστοιχία μαγνητών (και συγκεκριμένα ένα iPhone 12) τοποθετήθηκε πάνω σε μία γεννήτρια απινιδωτή και ενεργοποίησε προσωρινά το magnet mode, αναστέλλοντας προσωρινά την κανονική λειτουργία του απινιδωτή [1]. Οι ασθενείς με βηματοδότη ή απινιδωτή πρέπει να είναι ενήμεροι για τις επιδράσεις των μαγνητών στις ιατρικές συσκευές.

Σε γενικές γραμμές, συμβουλεύουμε όλους τους ασθενείς να χρησιμοποιούν το κινητό τηλέφωνο στο αυτί της αντίθετης πλευρά από εκείνη που είναι τοποθετημένη η καρδιακή συσκευή και να μεταφέρουν το τηλέφωνο σε μία τσέπη ή θήκη κάτω από τη μέση.

[1] Letter to the Editor-Lifesaving Therapy Inhibition by Phones Containing Magnets. Greenberg JC, Altawil MR, Singh G . Heart Rhythm. 2021.

Μαγνητική Τομογραφία Καρδιάς μετά από COVID-19

- Φεβρουάριος 2021 -

Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς αναδεικνύει αλλοιώσεις στα αρχικά στάδια της ανάρρωσης από COVID-19, αλλά τα περισσότερα ευρήματα είναι μη ειδικά.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε 145 αθλούμενους φοιτητές πανεπιστημίων με πρόσφατη ασυμπτωματική ή ήπια προς μέτρια συμπωματική COVID-19, η μαγνητική τομογραφία καρδιάς ανέδειξε ευρήματα συμβατά με πιθανολογούμενη μυοκαρδίτιδα σε δύο ασθενείς (1.4%) [1]. Η κλινική σημασία αυτών των ευρημάτων είναι αβέβαιη διότι δεν αναφέρθηκαν αποτελέσματα ενδομυοκαρδιακής βιοψίας ή κλινικής διαχρονικής παρακολούθησης.

Για τους αναρρωνύοντες από COVID-19 συνιστάται στοχευμένη καρδιολογική εκτίμηση ανάλογα με το πόσο πιθανό είναι τα αποτελέσματα της εκτίμησης να οδηγήσουν σε τροποποίηση της αντιμετώπισης.

[1] Evaluation for Myocarditis in Competitive Student Athletes Recovering From Coronavirus Disease 2019 With Cardiac Magnetic Resonance Imaging. Starekova J, Bluemke DA, Bradham WS, Eckhardt LL, Grist TM, Kusmirek JE, Purtell CS, Schiebler ML, Reeder SB . JAMA Cardiol. 2021.

Το Πολυχάπι στην Πρωτογενή Πρόληψη της Καρδιαγγειακής Νόσου

- Φεβρουάριος 2021 -

Τα πολυχάπια (polypills) που περιέχουν συνδυασμούς στατινών και αντιϋπερτασικών παραγόντων αποτελούν μία δυνητική μέθοδο για την αύξηση της συμμόρφωσης και την ελάττωση του κόστους της πρωτογενούς πρόληψης της καρδιαγγειακής νόσου.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε 5.700 ενήλικες με ενδιάμεσο καρδιαγγειακό κίνδυνο, εκείνοι που τυχαιοποιήθηκαν σε πολυχάπι (το οποίο περιείχε σιμβαστατίνη, ατενολόλη, υδροχλωροθειαζίδη και ραμιπρίλη) και ασπιρίνη παρουσίασαν λιγότερα καρδιαγγειακά συμβάματα συγκριτικά με εκείνους που έλαβαν το εικονικό φάρμακο (placebo) [1]. Όμως, η ζάλη και η υπόταση ήταν συχνότερες στην ομάδα που έλαβε πολυχάπι και ασπιρίνη.

Οι προβληματισμοί ως προς τις ανεπιθύμητες ενέργειες και η αδυναμία ατομικής τιτλοποίησης έχουν περιορίσει τη χρήση του πολυχαπιού. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί ένας συνδυασμός ατορβαστατίνης, περινδοπρίλης και αμλοδιπίνης.

[1] Polypill with or without Aspirin in Persons without Cardiovascular Disease. Yusuf S, Joseph P, Dans A, Gao P, Teo K, Xavier D, López-Jaramillo P, Yusoff K, Santoso A, Gamra H, Talukder S, Christou C, Girish P, Yeates K, Xavier F, Dagenais G, Rocha C, McCready T, Tyrwhitt J, Bosch J, Pais P, International Polycap Study 3 Investigators. N Engl J Med. 2021;384(3):216. Epub 2020 Nov 13.

Δοκιμή Διακοπής των Αναστολέων του Συστήματος Ρενίνης-Αγγειοτενσίνης σε Ασθενείς με COVID-19

- Ιανουάριος 2021 -

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι ασθενείς με COVID-19 που λαμβάνουν αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (ΑΜΕΑ) ή ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης ΙΙ (ΑΥΑ) μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για αρνητικές εκβάσεις. Εντούτοις, δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να υποστηρίζουν τη διακοπή αυτών των παραγόντων σε τέτοιους ασθενείς.

Σε μία μελέτη που συμπεριέλαβε 740 υπερτασικούς ασθενείς νοσηλευόμενους για ήπια προς μέτρια COVID-19, οι οποίοι ελάμβαναν είτε έναν ΑΜΕΑ ή έναν ΑΥΑ προτού νοσηλευτούν, οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν σε συνέχιση ή διακοπή του AMEA ή του ΑΥΑ για 30 ημέρες [1]. Συγκριτικά με εκείνους που διέκοψαν την αγωγή, εκείνοι που τη συνέχισαν παρουσίασαν παρόμοια θνησιμότητα 30 ημέρων, ανάγκη για μηχανικό αερισμό, καταπληξία χρήζουσα αγγειοσυσπαστικών και μέση διάρκεια νοσηλείας.

Τα ανωτέρω ευρήματα τάσσονται υπέρ μίας προηγούμενης σύστασης σύμφωνα με την οποία οι πάσχοντες από COVID-19 που λαμβάνουν ΑΜΕΑ ή ΑΥΑ πρέπει να συνεχίζουν την αγωγή με αυτούς τους παράγοντες εκτός επί ενδείξεων διακοπής, όπως π.χ. υπερκαλιαιμία ή υπόταση.

[1] Effect of Discontinuing vs Continuing Angiotensin-Converting Enzyme Inhibitors and Angiotensin II Receptor Blockers on Days Alive and Out of the Hospital in Patients Admitted With COVID-19: A Randomized Clinical Trial. Lopes RD, Macedo AVS, de Barros E Silva PGM, Moll-Bernardes RJ, Dos Santos TM, Mazza L, Feldman A, D'Andréa Saba Arruda G, de Albuquerque DC, Camiletti AS, de Sousa AS, de Paula TC, Giusti KGD, Domiciano RAM, Noya-Rabelo MM, Hamilton AM, Loures VA, Dionísio RM, Furquim TAB, De Luca FA, Dos Santos SousaÍB, Bandeira BS, Zukowski CN, de Oliveira RGG, Ribeiro NB, de Moraes JL, Petriz JLF, Pimentel AM, Miranda JS, de Jesus Abufaiad BE, Gibson CM, Granger CB, Alexander JH, de Souza OF, BRACE CORONA Investigators . JAMA. 2021;325(3):254.

ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ  ΕΥΘΥΝΩΝ

Οι πληροφορίες που περιέχονται στον παρόντα ιστότοπο είναι μόνο για εκπαιδευτικούς και ενημερωτικούς σκοπούς και δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο συμβουλής ενός κατάλληλα εκπαιδευμένου και εξουσιοδοτημένου ιατρού ή άλλου φορέα παροχής υγειονομικής περίθαλψης.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθούν ως ιατρική συμβουλή. Θα πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε τον ιατρό σας.